książka5

drugiej /a£ sprawia że w kontakcie z. książką najsilniej występuj! odbiorcy aspekt instrumentalny, fj, świadome posługiwanie się nią }* narzędziem realizacji założonych, /różnicowanych celów, takich zdobywanie określonych informacji, samodoskonalenie (w różnych }' aspektach), przeżycie estetyczne, relaks — rekreacja,

Wszystkie wyżej wymienione cechy kontaktu literackiego występ dopiero wówczas, gdy odbiorca opanuje technikę samodzielnego czytań A i wtedy pojawiają się one stopniowo. Przy słabej sprawności czytania przykład tempo lektury reguluje sama technika odczytywania znak graficznych, ona również, ogranicza wielkość dawki lektury, gdyż zm nic nic pozwu la nu czytanie zbyt długie.

W okresie wczesnego dzieciństw.! natomiast kontakt z książ odznacza się wieloma innymi cechami. Nie ma on waloru intymności, gd między odbiorca a dziełem znajduje się lektor pośrednik. Toteż kolejn wszystkie wymienione wyżej aspekty kontaktu z książką /ostają tu zakwestionowane.

Pośrednik decyduje w znacznym stopniu o wyborze utworu, on narzuci czas. długość i tempo lektury, a treść książki dziecko przejmuje wraz z dyspozycją interpretacyjna pośredniku, przedstawiona nie tylko iuk w radiu dźwięków yrni środkami wyrazu, lecz także środkami wizualnymi mimiką twarzy czy nawet gestem jak w teatrze, przez bezpośrednie zetknięcie wykonawcy z odbiorcą, bez czynnika techniki oddzielającego ich »kI siebie. I cez jest to specyficzny teatr jednego aktora i jednego (przeważnie) widza, w któiym rola więzi psychicznej między pierwszym a drugim (ważna również w zawodowym teatrze) urasta do ogromnych rozmiarów, przysłaniając niejednokrotnie samą treść przekazu Im młodsze jest dziecko odbiorca, tym bardziej proporcje ważności zmienni;) się. J faworyzując znaczenie samego kontaktu między pośrednikiem a odbiorcą, \ a usuwając treść na plan dalszy. Świadczą o tym sytuacje, w których małe dziecko wsłuchme się w sumo hi zmienić głosu matki, choćby wypowiadała ona tekst dla niego niezrozumiały lub pozbawiony sensu, a także istnienie świadomych upodobań co do osoby lektora, w której to roli z.iz.wycza) najmilej widziana jest. ta osoba w- rodzinie, z którą łączą dziecko najbliższe związki, choćby nawet jej dyspozycje aktorskie nie stały na najwyższym poziomic

7. lej właśnie przyczyny wiele osobliwości inicjacyjnej fazy kontaktów z książką me idzie w kierunku wyodrębnienia .książkowej" spccyliki, lecz raczej w stronę upodobnienia sposobu korzystaniu z. niej do innych

1K

I* Id ów / kultur;) Kontakt z książką w fazie inicjalnej ma charakter i i*'tyczny, łączy w sobie cechy różnych kontaktów kulturowych, w tym ś/| clrincnty zabawy manipulacyjnej, ujawniającej się w kontakcie /

• pr/cilmiotcm. inspirowanej często przez różne specjalne typy Hąleli illa najmłodszych, na co zwraca uwagę J. Cicślikowski*. Analogi* Muli iak pierwszy kontakt dziecka z ustną twórczością literacką. H* btrający w sobie wszechstronne uczestnictwo w kulturze słowo f*t i/anc z muzyką, zabawą, ruchem, tańcem, obrzędem.

t ilówną cechą odróżniającą kontakt książkowy od innych jest dlugotr-m ilu obecność* promotora pośrednika. We wszystkich innych środkach |iizcka/ti cały ciężar przystosowania sic do wymagań początkującego odbiorcy bierze nu siebie w istocie nadawca. Poza zespołem ludzi imiI ijących przekazowi filmowemu, teatralnemu czy radiowemu ostateczną formę. rola pośredniku ogranicza się głównie do technicznego udostępnia* iiiii komunikatu Jedynie odbiór przekazu drukowanego wymaga wielu iIihI tikowych zabiegów i opleciony jest całą siecią oddziaływań spolc-i mych W świat książki nie można bowiem wejść* bez potnocy innych ludzi Przechodząc obecnie do charakterystyki swoistej dla fazy inicjalnej formy I onkrcty/ucji dzieła literackiego, to znaczy zjawisk odbioru, Interpretacji i oceny dziełu literackiego, należy zastrzec, iż wśród tych Właśnie zjawisk najostrzej występują trudności z wyznaczeniem końcowej granicy okresu inicjacji. Widać tu, ze zjawiska inicjacyjne bynajmniej nic są /wiązane w prosty sposób z. psychiką wieku dziecięcego, że uzależnione są w ogromnym stopniu od cech indywidualnych, wrażliwości, dyspozycji intelektualnych, wreszcie wyuczonych, przyjętych w danym środowisku sposobów odbiciu literatury. Liczne badania bowiem wskazują, iż wielu czytelników dorosłych zachowuje .naiwny" stosunek do dzieła literackiego • przezywa je analogicznie jak dzieci.

Jedną z najważniejszych cech odbioru literatury w fazie inicjalnej, a zarazem cechą leżącą u źródeł ws/ysikiCh niemal trudności badawczych lej dziedziny jest reagowanie nu tekst literacki w sposób spontaniczny, mocno nasycony emocjami, nadto zas intuicyjne, a nic świadome posługiwanie się motywacją. Stawiając niewyrobionego czytelnika wobec najprostszego nawet pytania badawczego, np w sytuacji wyboru między różnymi rodzajami treści albo środków przekazu, stawiamy go w sytuacji sztucznej,

Cicltik<A*kl Literatura i podkultura d:u>i(vo Wroetsw -Win/iwł Ki.łkiNw

1

19