książka
2

W skład księgozbioru wchodzą najczęściej tanie wydawnictwa masowe, w tym również książeczki do wycinania, malowania itp. Drugą kategorię stanowią wydawnictwa luksusowe, ozdobne (wydania klasyków, /bioty baśni i wierszyk kupowane zazwyczaj przy bardziej uroczystych okazjach. Ih/eciętna wielkość księgozbioru dziecka sześcioletniego wynosi około 25 książek. Zestaw ten jednakże ulega dość szybkiej wymianie, książki z wieku przedszkolnego rzadko są przechowywane przez uczniów. Rotacja księgo* zbioru związana jest z niestarannym użytkowaniem i przechowywaniem książek, brakiem konserwacji (książek /niszczonych nie naprawia się. lecz wyrzuca), niską jakością edytorską większości książek, a także łatwością nabycia i niską ceną nowej książki. Nie kompletuje się również czasopism dziecięcych, lecz wyrzuca je po uprzednim wycięciu gier i zabaw.

Szybka rotacja dotyczy głównie tanich wydań matowych, w tym bowiem przypadku kupienie nowej książki jest mniej kłopotliwe niż troska o książkę już nabytą. Wytwarza się tutaj rodzaj błędnego kola: ponieważ książki s/ybko się niszczą i trzeba ciągle kupować nowe. rodzice wybierają zazwyczaj pozycje najtańsze, a te z kolei są mniej trwale.

Nieco inaczej kształtuje się his książki luksusowej Jest ona otoczona większą dbałością i często przechodzi w spadku na młodsze rodzeństwo lub pr/cchowywana jest przez dziecko do późnych lat szkolnych. Pozycje, które mogłyby spełniać tę rolę. są jednak, zdaniem rodziców, zbyt trudno dostępne na rynku. W wypowiedziach i działaniach rodziców daje się zauważyć akcenty przemawiające za tym. iż byliby oni niekiedy skłonni włączyć książkę dziecięcą na listę przedmiotów tzw. ostentacyjnej kon sumpcji świadczą też o tym pojedyncze przypadki kupowania bardzo kosztownych dziecięcych wydawnictw zagranicznych o problematycznej przydatności, lecz bardzo efekłownym wyglądzie.

Mamy tu więc do czynienia z rozdwojeniem jakby funkcji ksią/ki na „produkt jednorazowego użycia" oraz .dobro trwale”, przy czym zawartość treściowa książki schodzi często na dalszy plan, traci walor nie/astępo-walności Dodać trzeba, iz uzasadnieniem rotacji księgozbioru może być również przekonanie o konieczności ścisłego dobierania treści książki do wieku dziecka (w myśl zasady: „lo jest dla niego za dziecinne, więc wyrzucamy, a kupujemy nowe").

Pod względem zawartości księgozbiory badanych rodzin odpowiadają standardowi zaopatrzenia rynku księgarskiego i wydawniczego, trudno w nich wyróżnić jakieś kierunkowe cechy wynikające z gustów literackich rodziców Wydają się oni natomiast, w miarę możliwości rynkowych,

»li|łyć do zaspokojenia indywidualnych zainteresowań tematycznych dzieci /godnie ^/ tym, co deklarują one samo, np. przewaga książek „o iwierzęluch”, „o wojsku" itp. Dodać jeszcze należy, i* w badanej grupie /decydowanie przeważają kontakty z książką własną, korzystanie /.aft z biblioteki publicznej należy do rzadkości.

Rozpoczęte ,_m ogól nu przełomie pierwszego i drugiego roku życia dziecka, sporadyczne kontakty z książką, polegające na wspólnym opisywaniu treści ilustracji, stają się systematyczne około trzeciego roku życia dziecka Wówczas to akt lektury zostaje najczęściej włączony w porządek dniu. zyskuje sobie stałą porę (często rygorystycznie przez dzieci przestrzeganą), zwykle wieczorem po telewizyjnej „dobranocce”, gdy dziecko leży już w łóżku, albo przed dziennym spaniem bądź po oblodzić, po powrocie rodziców z pracy. Czas czytaniu jest krótki, przedłuża się on z f wiekiem dziecka, lecz na ogól w wieku przedszkolnym nic przekracza jednorazowo dziesięciu minut, l aki jest normalny rytuał czytania; oprócz I tego występować mogą sytuacje niecodzienne: gdy dziecko jest chore wówczas czyta się mu więcej, gdy rodzice lub opiekunowie chcą je uspokoić, żeby nic przeszkadzało w jakichś czynnościach innych, podczas oczekiwania na coś (np. w kolejce do lekarza), a także |x> zakupieniu nowej książki. Lektorem najczęściej jest matka, następnie babcia, dziadek, czasem starsze rodzeństwo, a najrzadziej ojciec.

Czytanie jest włączone w rodzinny system kar i nagród, może być za karę zawieszone lub przedłużone w nagrodę

Wybór pozycji do czytania pozostawia się najczęściej dziecku. We wczesnym okresie inicjacji czyta się małe, pojedyncze całości, nieraz wielokrotnie, aż do nasycenia jedną książką, i wtedy sięga się po następną. W piątym, szóstym roku życia rozpoczyna się czytanie większych całości w odcinkach. W tym samym jednak okresie częstotliwość czytania zaczyna w c/ęści rodzin spadać, co motywowane jest zmniejszeniem zainteresowania dziecka oraz faktem, że dziecko styka się z książkami w przedszkolu. Powtórne nasilenie czytania następuje zazwyczaj w siódmym roku życia, w miesiącach bezpośrednio poprzedzających' |>ójścic do szkoły, i niekiedy połączone jest z poznawaniem liter. W pierwszym i drugim roku nauki szkolnej głośne czytanie jest ograniczone lub całkiem zlikwidowano, gdyż panuje przekonanie, że w ten sj>osób zmusi się dziecko do szybszej nauki samodzielnego czytania. W klasie III głośne czytanie zanika Całkowicie.

Stosunek rodziców do głośnego czytania ulega zmianom. W najwcześniejszym okresie życia dziecka jc\l ono atrakcją, zwłaszcza że przebiega

« IlIMM Ji t.lł.Kil AO