lastscan111

W ekonomii i statystyce rozróżnia się często ryzyko i niepewność. Przez ry zyko ro* zumie się wówczas sytuację, w której można określić ilościowo wynik podjętych decyzji, a więc znane jest prawdopodobieństwo wystąpienia danych zdarzeń, wartość oczekiwana i w ariancja zmiennej losowej. Niepewność z kolei charakteryzuje się tym, że rozkład prawdopodobieństwa jest nieznany. Zgodnie z tą koncepcją w działalności bankowej miałoby się do czynienia głównie z. sytuacją niepewności, a nic ryzyka². 4

1.2.    I

Przyczyny występowania ryzyka w działalności bankowej

W działalności ekonomicznej, w tym bankowej, nie można uniknąć ryzyka, gdy/ w momencie podejmowania decyzji nie dysponuje się zwykle pełną informacją i nie zawsze można trafnie przewidzieć dalszy rozwój wydarzeń. Nie sposób te/ wykluczyć świadomych i nieświadomych zafalszowań w danych i informacjach oraz ich interpretacjach, w związku z czym podejmowane decyzje mogą nie być optymalne.

Rozmiary ryzyka występującego W' działalności bankowej są uzależnione od wic lu wzajemnie oddziałujących czynników', z których duża część ma charakter zewnętrzny, niezależny od działań banku. Należą do nich m.in.: czynniki makroekonomiczne (np. polityka gospodarcza państwa, zadłużenie budżetu, stopa inflacji, polityka banku centralnego), czynniki społeczne (np. zachowania klientów banku,¹ skłonność do oszczędzania), czynniki polityczne (np. wojna), czynniki demograficzne (np. struktura ludności, stopa bezrobocia), czynniki techniczne (np. postęp w dziedzinie telekomunikacji i informatyki).

Od połowy lat 70., a zwłaszcza w latach 80. i 90.. nastąpiły istotne zmiany w otoczeniu banków'. Do najważniejszych należą:

■    liberalizacja i dc regulacja, czyli celowe znoszenie przez władze ograniczeń admi nistracyjnych w funkcjonowaniu rynków finansowych, co rozszerzyło możliwości działania banków i innych podmiotów finansowych, także z zagranicy;

■    internacjonalizacja i globalizacja rynków finansowych, powodująca większą zależność systemów finansowych poszczególnych krajów i niebezpieczeństwo przenoszenia kryzysów z jednego kraju do drugiego (tzw. efekt zarażania);

■    rosnące deficyty budżetów krajów rozwiniętych i konieczność ich pokry w ania na rynku finansowym;

■    wzrastające zadłużenie krajów rozwijających się;

•’ F.H. Knight. Risk. Uncertainity unit Prttfll, Chicago Univcrsily Press, Chicago IM7I

■ sckuntwmja c/yh /.»U |.....,j nu > i. .1 .....I |> ,.....mi wartościowymi. przede

» wszystkim sckuiyty/nc|ii Ih > ud/udu bankńu

P /miana zachowania • ''••Mory klientów lokujących środki na rynku tinan-

I sowy ni. głównie wzrastające /nnc/cnh* mMyiuc|nnalnych klientów banków, a lakże pozyskujących środki wielu klientów instytucjonalnych zrezygnowało / finansowania kredytem bankowym na rzecz rynku kapitałowego (tzw. dezin-j tcrmediacja);

■ rozwój nowych rodzajów produktów bankowych, w tym pochodnych instru-I mentów finansowych, produktów' strukturyzowanych;

l postęp techniczny, który poprzez rozwój informatyki i telekomunikacji zwiększył (możliwości przetwarzania danych, przyspieszył ich transfer i jednocześnie powodował obniżkę kosztów' jednostkowych transakcji oraz skrócenie czasu życia produktów.

Icncje te przyczyniły się do wzrostu ryzyka i niepewności na między narodowych kach finansowych. Zagrożenie ryzykiem wzrosło przy tym nieproporcjonalnie jdo rozmiarów działalności banków. Globalizacja rozszerzyła krąg uczestników ków finansowych, a liberalizacja i deregulacja na rynkach lokalnych zw iększyły żliwości ich działania, stwarzając nowe szanse i zagrożenia. W efekcie doszło jdo istotnego zaostrzenia konkurencji. Załamanie się w 1973 r. systemu kursów (^jlych z Bretton Woods spowodowało zwiększenie zakresu wahań kursowych. Liberalizacja, w tym zniesienie bezpośrednich ograniczeń w^r transferze kapitałów, oraz globalizacja działalności przyczyniły się do wzrostu rozmiarów transakcji w walutach obcych, co doprowadziło do w iększego zagrożenia ryzykiem waluto-j Bym.

Wzrost znaczenia ryzyka stopy procentowej był w istotnym stopniu wynikiem deregulacji. tj. zniesienia urzędowych ograniczeń w kształtowaniu się stóp procentowych. Wiązało się to z przejściem w polityce pieniężnej od koncepcji keynesizmu do netaryzmu. Do zwiększonej skali wahań stóp procentowych przyczyniła się także ieczność finansowania rosnących w latach 80. deficytów budżetowych. Większe wahania kursów walutowych znalazły rów nież odzwierciedlenie w zmienności stóp procentowych.

Rozwój sekurytyzacji bez udziału banku i dezintermediacja doprowadziły do tego, /£ banki straciły potencjalnie najlepszych klientów, gdyż dobre firmy mogły zacząć same bezpośrednio finansować się na rynku. Z pośrednictwa banku nadal korzystały firmy o gorszym bonitccie. z których finansowaniem związane było w iększe ryzyko. W konsekwencji doszło do pogorszenia się portfela kredytowego banków na rynku krajowym, czemu towarzyszyło rosnące ryzyko w obrotach / zagranicą, na skutek wzrostu liczby państw zadłużonych.

Opisane zjawiska przyczyniły się do /intensyfikowania konkurencji na rynku usług finansowych, nic tylko ze strony innych banków, ale także innych pośredników fi-

229