lastscan55 2

-    zakres i formy usług bankowych są w dużej mierze uzależnione od ustaleń prawa bankowego oraz działania banku centralnego i nadzoru bankowego.

Kwalifikacja operacji bankowych może być dokonywana w zależności od zastosowanych kryteriów. Najczęściej stosowany jest tzw. klasyczny podział operacji na aktywne, pasywne i pośredniczące. Opiera się on na podziale bilansu na stronę aktywną (głównie kredyty) i pasywną (głównie depozyty). Tymczasem wiele operacji ma równocześnie charakter i pasywny, i aktywny. Na przykład wpłata oszczędności gotów ką z jednej strony powoduje powstanie zobowiązania banku, ałe z. drugiej -zwiększa stan kasy (operacje aktywne). Ponadto istnieją operacje bankowe, które nie są bezpośrednio odzwierciedlane w bilansie banku (np. niektóre operacje papierami wartościowymi).

Zit bardziej precyzyjny należy uznać podział operacji bankowych opracowany przez H.J. Krummela¹. który wyodrębnia pięć grup typowych usług bankowych:

1)    terminowe przyjęcie lub odstąpienie środków pieniężnych (kredyty i depozyty);

2)    przejęcie ryzyka (awal. akcept, gwarancja);

3)    przechowywanie papierów wartościowych i administrowanie nimi;

4)    obsługa obrotu płatniczego wraz z emisją papierów wartościowych;

5)    operacje handlowe (handel papierami wartościowymi, złotem, dewizami itd.).

Przytoczony podział nie uwzględnia jednak w sposób dostateczny w zajemnych stosunków między bankiem a klientem, a to powinno być podstawą systematyki operacji bankowych. Z tego punktu widzenia bardziej prawidłowy będzie podział operacji na następujące grupy²:

-    usługi finansujące, czyli te wszystkie operacje, które prowadzą do natychmiastowego (lub w ustalonym terminie późniejszym) zwiększenia środków płatniczych klienta;

-    usługi depozytowe, tj. operacje, które umożliwiają klientowi przekazanie banko wń czasowo niepotrzebnych mu środków w celu ich wykorzystania na rzecz osób trzecich na cele inwestycyjne czy konsumpcyjne;

usługi związane /. obsługą obrotu płatniczego, polegające na realizacji zleceń klienta wykonywania określonych operacji na rachunkach bankowych bądź są to operacje płatnicze dokonywane z inicjatywy samego banku;

-    usługi różne, obejmujące wicie rozmaitych usług oferowanych klientom przez banki (np. doradztwo, pośrednictwo w operacjach papierami wartościowymi itd.).

Podział ten uwzględnia przede wszystkim jednolitość funkcji wymienionych grup usług z punktu widzenia interesów klienta.

1.2.

Usługi finansujące 12.1.

Rodzaje usług finansujących i ich elementy

Usługi finansujące klienta banku mogą być podzielone na trzy grupy;

I) operacje udzielania kredytu, polegające na czasowym przekazaniu środków f płatniczych przez bank kredytobiorcy, który zobowiązuje się zwrócić daną kwotę [ w określonym terminie wraz z ustalonymi odsetkami;

$) operacje przyrzeczenia udzielenia kredytu, polegające na tym. że bank nie j przekazuje odpowiedniej kwoty kredytobiorcy, a jedynie zobowiązuje się do I udzielenia kredytu, gdy kredytobiorca nie może się wywiązać z zobowiązania t wobec osoby trzeciej; za gotowość banku do pokrycia zobowiązań klienta bank i pobiera określoną opłatę - prowizję;

3) operacje związane z emisją papierów wartościowych, polegające na obsłudze a przez bank emisji papierów wartościowych dokonanej przez klienta, która może i się wiązać z zakupem części tych papierów przez bank; w zasadzie polegają one | na pośrednictwie banku między emitentem a nabywcą papierów wartościowych.

Jilementy usług finansujących mają charakter tak jakościowy (kredytobiorca, kredy-Łdawca, przedmiot kredytu, jego zabezpieczenie i waluta), jak i ilościow y (w ielkość Bxna kredytu, termin i sposób spłaty).

Kredytodawcą z zasady powinien być jeden bank. Jednak w wielu przypadkach, choćby ze względu na przepisy nadzoru bankowego, bank nie może sam udzielić kredytu. Wówczas następuje porozumienie między bankami w celu udzielenia kredy tu konsorcjalnego Banki mogą przew idzieć w umowie, żc ryzyko od określonych [Jtrcdytów udzielonych przez jeden z nich obarcza także pozostałe banki.

Kredytobiorcami mogą być gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, gospodarka Iftmunalna. a także inne banki. W wielu krajach istnieją przepisy zaostrzające wa-^ł ■linki udzielania kredytów dla członków władz danego banku i ich rodzin. Banki bu-niają zdolność kredytową swoich klientów (zob. część IV, rozdz. 3).

Przedmiot kredytu określony jest przez dwa zasadnicze cele kredytowania, którymi są konsumpcja i inwestycje. Trzecim celem jest finansowanie przejściowych potrzeb, wynikających / braku synchronizacji między dochodami i wydatkami podmiotów gospodarczych.

i irdyt może być nie zabezpieczony bądź też zabezpieczony za pomocą poręczenia, hipoteki, zastawu, a także cesji należności lub ubezpieczenia.

I ><» nąjczęścicj stosowanych form zabezpieczenia zalicza się:

■ Poręczenie, czyli umowę, zgodnie / któią według prawa cywilnego poręczyciel zobowiązuje się do spłaty kie dylu wowt /an, gdy kredytobiorca tego nie dokonał

117

1

H.J. Kriimmcl. Bankzinsrn, KOln l‘X>4

2

^; Bank unJBrintnwesen, M. Bil/ (Hrag.), Vuhlcn Vcrhig. MUmlwn IMI, » 9).