McHale20

372 Brian McHale

pewnych, autorytatywnych informacji potwierdzających istnienie ow^rej alternatywnej rzeczywistości. To w tym właśnie miejscu, w epilogu V., tekst Pynchona zapowiada przejście do postmodernistycznej wersji fantastyki.

Zapowiada, lecz niecałkiem to czyni. Nie czyni tego nawet druga powieść Pynchona, 49 idzie pod młotek, choć posuwa się jeszcze dalej w tym kierunku. 49 rozpoczyna się „wschodem słońca nad skarpą obok biblioteki Uniwersytetu Cornella [...] którego nikt nie oglądał, jako że skarpa jest zwrócona ku zachodowi”-⁵⁰, wariantem klasycznej zagadki epistemologicznej biskupa Berkeleya, dotyczącej drzewa, które ginie w lesie, gdy nikt go nie słucha. Kończy zaś balansowaniem na krawędzi tego, co jedna z postaci nazwałaby „anarchistycznym cudem”: „wtargnięciem innego świata w nasz własny”, „pocałunkiem kosmicznych kul bilardowych”. Balansowaniem na krawędzi cudu, lecz nie cudem samym. Powieść bowiem w ostatnim momencie zamyka się przed wtragnięciem owego innego świata, pozostawiając problem Berkeleyowskiego sceptycyzmu -problem solipsyzmu - w stanie całkowitego zawieszenia 1 nie-rozstrzygnięcia.

Pynchon nazywa swoją bohaterkę Edypa, sugerując, że także ta powieść przynależy gatunkowo do powieści kryminalnych, co w pewnym sensie jest prawdą. Edypa jak klasyczny prywatny detektyw musi poznawać; zmuszona jest zapełnić lukę pomiędzy pozorami i rzeczywistością; musi poddawać w wątpliwość każdą informację, każde jej źródło. Umieszczony w realiach kalifornijskich. 49 dość wiernie spełnia reguły podgatunku kryminalnego, praktykowanego przez Erle’a Stanleya Gardnera - którego postać, Perry Masona, Pynchon wielokrotnie przywołuje - lub Raymonda Chandlera czy Rossa Macdonalda-⁵¹. Jak w przypadku Chandlera czy Macdonalda, niemal każdy, kogo

^}C T. Pynchon. 49 idzie pod ndoreh. przeł. P. Siemion, „Literatura na Świecie” iy8> nr 7. s. 4.

Zob. T. Tanner. Thonuis Pyiuhoii. London and New York 1082. s. s<->.

Edypa spotyka, okazuje sie zaplątany w przestępstwo, które sa-mo tymczasem ulega zmianie, w trakcie jej śledztwa zataczając coraz większe kręgi i przekształcając się ostatecznie w jeden wielki spisek. Samo „przestępstwo”, przedmiot epistemologicz-nych poszukiwań Edypy, od początku kryje się za niewielką ilością pozostawionych siadów w posiadłości Pierce’a Inverari-ty’ego, kalifornijskiego króla nieruchomości, będącego swego czasu kochankiem Edypy, który z tylko sobie wiadomych powodów uczynił ją wykonawczynią własnego testamentu. Każdy z tych śladów, sprawdzany przez Edypę z wyjątkową sumiennością, prowadzi do Systemu Tristero, który równie dobrze może, lecz nie musi, być podziemną siecią pocztową i równie dobrze może,, lecz nie musi, odsuwać od Edypy, nie wyłączając morderstwa, każdego, do kogo zwróciłaby się ona o wsparcie, pozostawiając ją ostatecznie samej sobie i jej niepokojącej niewiedzy.

Może, lecz nie musi: tu tkwi dylemat. Klasycznie modernistyczna pod względem formy, 49 idzie pod młotek przedstawia pośredniczącą świadomość Edypy, a poprzez nią zdarzenia w fi-kcjonalnym świecie. Z wyjątkiem kilku nieznacznych odchyleń w stronę narracyjnej wszechwiedzy we wczesnych rozdziałach, powieść rygorystycznie wypełnia reguły tej konwencji, stosując do ujawnienia myśli Edypy mowę pozornie zależną. Czytelnik nie ma wiec możliwości oglądania zdarzeń poza świadomością Edypy, żadnego sposobu, by sprawdzić wiarygodność jej opowieści; czytelnik zmuszony jest uznać granice jej umysłu. Jak jednak ograniczona jest świadomość Edypy? Na ile jest ona wiarygodnym świadkiem? Od samego początku napotkać można zbijające z tropu wskazówki na temat lęku Edypy przed jej własnymi skłonnościami do solipsyzmu, jej skłonności do wiary w to, że świat zewnętrzny jest tylko wytworem jej umysłu. Nieszczęśliwie utożsamia się ona z surrealistycznym tryptykiem Remedios Varro, przedstawiającym kobiety tkające gobelin, którym jest nasz świat³-, oraz dostrzega współcierpiętnika

Pynchon. 49.... \vyd. cyt., s. 10-17.