Montaż filmowy

przeoczony przez widza. Najczęściej stosowanym akcentem interpunkcyjnym było ściemnienie-rozjaśnienie o powolnym tempie. Ściemnienie (łub rozjaśnienie) rozpoczynające retrospekcję poprzedzane było zwykle przez inne ujęcia przygotowujące przeskok: stosowano często zbliżenia twarzy narratora, którego głos sugerował bliskie cofnięcie się w przeszłość. Funkcję łącznika między teraźniejszością a przeszłością może pełnić przedmiot wywołujący wspomnienie.

® Montaż skojarzeniowy: montaż kreacyjny montaż analogii montaż antytez montaż polifoniczny

MONTAŻ KREACYJNY - stwarza nową przestrzeń filmową, np. Kuleszów w 1920 r. nakręcał scenę, w której:

-młodzieniec przechodzi z lewej strony chodnika na prawą młoda kobieta przechodzi z prawej strony ulicy na lewą -spotykają się, witają uściskiem dłoni -następnie widać duży, biały budynek z szerokimi schodami -oboje wstępują na schody

/widz doznaje wrażenia ciągłości akcji a części frlmu powstały ze zdjęć w różnych miejscach, np. ów młodzieniec został sfilmowany w śródmieściu, uścisk dłoni w zachodniej dzielnicy miasta, a Biały Dom pochodził z amerykańskiej kroniki: stwarzanie czasu filmowego jest łatwiejsze niż filmowej przestrzeni. /

MONTAŻ ANALOGII - aluzyjność tego montażu od czasów filmu niemego zmieniła swój charakter. Od naiwnych skojarzeń montażowych o ambicjach intelektualnych trafniej brzmią argumenty rozwijane za pomocą irmych środków wyrazowych, które się wydoskonaliły w minionym okresie. Montaż analogii może skutecznie przetrwać w dziedzinie skojarzeń poetyckich - zmysłowych. Np. w „Czterech pokoleniach” - Kurta Maetziga, zestawienie nóg wiecznie szyjącej na maszynie szwaczki posiada zupełnie współczesną wymowę.

MONTAŻ ANTYTEZ - polega na zestawieniu dwóch obrazów przeciwstawnych sobie na zasadzie szoku. W scenie z „Ziemi” Dowżenki, kiedy pogrzeb zabitego komsomolca zestawiony jest z ciężarną kobietą, którą właśnie chwytają bóle porodowe. Dawniej dla efektu kontrastu wskazane było łączenie ujęć o skąpej scenerii i małej zawartości treściowej, dziś umyślne oczyszczanie zestawianych elementów trąci naiwnością i przeradza się w niedopuszczalną ingerencję twórcy. MONTAŻ POLIFONICZNY - jest to najszybsza z form montażu, operuje seriami krótkich łatwo czytelnych elementów', których chronologia nie ma znaczenia, a widz nie ma czasu zastanawiać się nad poprawnością poszczególnych połączeń. Strumień obrazów wręcz zalewa widza. Montaż polifoniczny jest bezpośrednim i najdosłowniejszym wykorzystaniem mozaikowego charakteru percepcji ludzkiej. Operuje on pojęciami najbardziej oderwanymi.

Montaż ten zastosowano w filmie Ingmara Bergmana „Wakacje z Moniką”. Po scenie kradzieży mięsa z nadbrzeżnej willi, Monika wraca do swego towarzystwa. Następują ujęcia: Monika niepewnym krokiem schodzi nad brzeg - trzciny pochylają się pod uderzeniem wiatru - zbliżenie sowy o groźnie wytrzeszczonych oczach - ze świstem wiatru nadciągają ciężkie, ołowiane chmury - zbliżenie pająka czyhającego w sieci - niespokojne skojarzenie Moniki. Tu kradzież mięsa stała się jakby uprzywilejowana w stosunku do otaczających ją wydarzeń.