19660 skanuj0002 (443)

stosowanych przez niego metodach pracy, a najczęściej w stosowaniu jednej, takiej samej wobec wszystkich dzieci metody nauki czytania i pisania.

Indywidualizacja wymagań oraz sposobów pracy (tempo pracy, dobór treści) jest szczególnie istotna właśnie w kształtowaniu umiejętności czytania! Przykładem generalnie niskiej efektywności stosowanych metod nauczania czytania mogą być wyniki badań przeprowadzonych przez Foshay’a w roku 1962. Przedmiotem tych badań był poziom osiągnięć w czytaniu dzieci 13-le-tnich z dwunastu krajów świata, m.in. z Polski. Badania pokazały, iż jest on ogólnie bardzo niski⁴.

Durrell^:i uważa, iż nauczyciele popełniają najczęściej następujące błędy w procesie kształtowania oraz doskonalenia umiejętności czytania i pisania:

. — nie kształtują słownictwa i zasobu pojęciowego dziecka, a więc nie zwracają uwagi ńa „podłoże” nauki czytania,

—    przywiązują niewielką wagę do kształtowania umiejętności rozpoznawania słów według różnych wskaźników,

V- rzadko przeprowadzają analizę poziomu opanowania przez dziecko podstawowych umiejętności związanych z techniką czytania, co jest przyczyną utrwalania się nieskorygowanych w porę błędnych nawyków dziecka,

—    zwracają zbyt małą uwagę na znaczenie owych umiejętności podstawowych dla kształtowania się umiejętności wyższego rzędu,

■J — często nie dostosowują wymagań stawianych dziecku do jego indywidualnego poziomu możliwości percepcyjnych i inte--lektualnych.

Wszystkie przedstawione wyżej kategorie błędów przejawiają się w konsekwencji w dobieraniu niewłaściwych (z punktu widzenia celów, jakie mają zostać zrealizowane, lub właściwości psychicznych dziecka) środków dydaktycznych, w tym także nieprawidłowego wykorzystywania podręczników lub korzystania z niewłaściwych materiałów.

Z przeprowadzonych tu rozważań wynikają dwa wnioski dotyczące organizacji procesu kształtowania oraz doskonalenia umiejętności czytania i pisania:

1. Nauka czytania i pisania musi być połączona z realizacją

celów istotnych dla dziecka, tylko wtedy będzie przynosiła spodziewane efekty w dwóch płaszczyznach: obiektywnej, tzn. dziecko opanuje umiejętność czytania i pisania zgodnie z celami, jakie zakładał nauczyciel, i subiektywnej, tzn. dziecko będzie miało poczucie osiągania czegoś nowego dla siebie i poczucie zadowolenia z pokonania różnorakich trudności. Jednocześnie wystąpią tu dwa rodzaje pozytywnych wzmocnień — zewnętrzne, wyrażające się pozytywną oceną nauczyciela, rodziców czy innych osób („dobrze się nauczyłeś”) i wewnętrzne, wyrażające się pozytywną oceną dokonaną przez samego siebie („nauczyłem się tego, umiem to”). Pojawi się tu więc owo samonagra-

<    Izanie, o którym mówi Bruner⁶.

2. Każdy cel, jaki chce realizować nauczyciel, musi być „obudowany” zestawem zadań o różnym poziomie złożoności, a więc

0    różnym poziomie trudności, i to takich, które można powtarzać w odniesieniu do tekstów cechujących się różnymi właściwościami. Zadania te powinny mieć przede wszystkim charakter poleceń ukierunkowujących samodzielną pracę dziecka — indywi-

<    I ualnie lub w zespole.

i\ Ogólnie można więc powiedzieć, że działalność nauczyciela polega przede wszystkim na stwarzaniu dzieciom warunków do samodzielnej pracy indywidualnej lub zespołowej oraz na udzielaniu pomocy w przypadku pojawiających się trudności/w mniejszym zaś stopniu powinna ona polegać na ćwiczeniu poszczególnych umiejętności jednocześnie z całą grupą dzieci. A a tern metody oraz formy organizacji pracy dzieci stosowane w procesie nauczania czytania i pisania, można analizować w tropiki sposób:

1)    czy jest to nauczanie „skoncentrowane na dziecku” czy też 11 a i iczanie „ skoncentrowane na programie”,

2)    czy stosuje się podejście formalne (dominującą rolę pełni wówczas nauczyciel, który steruje ściśle czynnościami dziecka)

<    /.V też podejście nieformalne (oparte na samodzielnej twórczej

<    I z i ałalności dziecka),

2) czy dominuje nauczanie zindywidualizowane, czy też tzw.

1    >< lojście „równym frontem” (nauczanie frontalne)⁷.

Historia wychowania i osiągnięcia dydaktyki współczesnej

pokazują, iż nie można opowiedzieć się za wyłącznym stosowa-

('/.ylanie i pisanie... 97