Nadolski 1

czaj noszenia tego pasa bardzo nisko, na biodrach.

Dobierając kolor szat starano się, przynajmniej w zasadzie, zachować reguły heraldyki, to znaczy uwzględniać takie barwy, jakie widniały na herbowej tarczy rycerza. Często stosowano tkaniny haftowane lub malowane w odpowiednie motywy herbowe. Ponieważ z czasem wykształciły się zestawy barw heraldycznych szczególnie typowe dla poszczególnych krajów w* Polsce: czerwień z bielą i błękit z bielą), konsekwentne stosowanie w^r stroju rycerzy kolorów herbowych mogło doprowadzić do pewnego ujednolicenia wyglądu całej armii. Nie ulega jednak wątpliwości, że stały temu na przeszkodzie warunki praktyczne, sprzyjające utrzymaniu wielkiej różnorodności broni i ubioru wszystkich kombatantów.

Częścią uzbrojenia rycerskiego odgrywającą szczególną rolę w eksponowaniu godeł heraldycznych pozostawała tarcza. W w. XIV była ona przeważnie nadał trójkątna, ale coraz częściej pojawiały się okazy u dołu zaokrąglone, a także okazy o kształcie sercowatym, elipsoidalnym lub nieregularnie czworobocznym. Zaopatrywano je w charakterystyczne wycięcie dla oparcia kopii oraz w skomplikowany system pętlic rzemiennych, zapewniający utrzymanie tarczy w położeniu najdogodniejszym dla wojownika. Praktyczna rola tarczy zmniejszała się zresztą w miarę rozwoju zbroi płytowej. W w. XV tarcza rycerska znika z pól bitewnych, zachowując jednak znaczenie podczas turniejów i uroczystości. Utrwala się też ostatecznie jej pozycja jako podstawowego elementu heraldycznego.

Ulepszonej zbroi starano się przeciwstawić ulepszony miecz, przy czym starania te poszły w dwóch odmiennych kierunkach. W Europie południowo-zachodniej, w krajach romańskich przeważyła tendencja przekształcenia miecza w broń zdatną przede wszystkim do kłucia,

93