Nobilit Kr Pol1

Hctb Słownik nadany w 1824 r. Samuelowi Bogusławowi Undamu (zoto. tekst).

HERBY NOWE Z NOBILITACJI

Obyczaj wyróżniania osób szczególnie zasłużonych znany był od wieków. Jednym z najwyższych wyróżnień - nadawanym dziedzicznie -była nobilitacja. Polegała ona na przyznaniu herbu i prerogatyw stanu szlacheckiego osobie pochodzenia płebeiskiego. O nobilitacjach w Rzeczypospolitej szlacheckiej. a także o nielegalnym ..wszrubowywaniu" się do uprzywilejowanego stanu napiszemy kiedy indziej. Dziś o herbach nowych. nadawanych naszym dziadom i pradziadom.

Po Kongresie

Za Napoleona, gdy rozpadały się struktury społeczne i szerzyły egalitarne idee. wydawało się. iż nadszedł kres stanu szlacheckiego (choć sam Cesarz też kreował arystokrację i szlachtę, a nawet nowe reguły heraldyczne). Po u-padku Napoleona i po Kongresie Wiedeńskim usiłowano przywrócić blask klejnotu herbowego. Szlachectwo nie wiązało się już wtedy ze szczególnymi przywilejami (jak wyłączność posiadania ziemi), lecz stanowiło jedynie ..drogę do zaszczytów krajowych" i „nagrodę znakomitych usług krajowi uczynionych". Prawo nobilitacji przysługiwało carowi jako królowi polskiemu. Już w 1816 roku Aleksander I w dyplomie erekcyjnym Uniwersytetu Warszawskiego nadawał „aktualnym profesorom meszlacheckie przywileje o-sobistego szlachectwa, które po dziesięciu latach uczenia spadać ma dziedzictwem na ich potomstwo". W owym czasie zasługi na polu oświaty były szczególnie cenione. gdyż w wydanym w następnym roku ..Postanowieniu królewskim o nadawaniu szlachectwa i

Herb Dobrored nadany w 1840 r. Maurycemu Woyde, doktorowi medycyny I chirurgii, członkowi Rady Lekarskiej I radcy Konsystorza Ewangelickiego w Królestwie Polskim.

tytułów honorowych, tak w cywil nym. jak i wojskowym zawodzie zasłużonym", car postanawiał, że mógł i powinien być nobilitowany każdy nauczyciel i urzędnik po 10 latach służby, żołnierz który dosłuży! się stopnia kapitana, oficer odznaczony krzyżem polskim zasługi wojennej oraz ..każdy obywatel. który pracą, talentem lub pożytecznym wynalazkiem, przyłoży się do zakwitmema światła przemysłu, rolnictwa zgoła ogól nego dobra kraju".

Zwłaszcza ten ostatni punki przynosił interesujące uzasadnienia pretendentów do herbu. Bra cia Opitz mieli pokaźny kapitał i nabywszy dobra ziemskie ..założyli w mch fabryki arcyużyteczne szkła smoły, prochu, saletry i doprowadzili gospodarstwo do stanu prawdziwie kwitnącego". Wacław Ammer „w kitku miastach pozakładał huty szklane, miejsca nieużyteczne kolonistami osadził, na koniec we wsi dziedzicznej założył fabrykę szkła, którą obiecuje doprowadzić do doskonałości S2kta czeskiego". Piotr Fraentzel. który „wiele swym kosztem przyczynił się do wychędozenia rzeki Niemna zaprowadził do swych dóbr piękne gatunki bydła i owiec, wymurował wiele budynków gos podarskich. poprawił rolnictwo przez podział pól (...) i na koniec wniósł do naszego kraju 150000 -talarów w gotowiżme".

Ciekawa jest też symbolika her bów z tamtych lat. nadawanych wszak na prośbę zainteresowanego. Oświeceni hreczkosieje chętnie podkreślali osobiste zasługi - i stąd herby takie |ak Służ botwór. Przysługa. Postęp. Praco twór. Własnosrł. Oświata. Praco-mir, czy Roląstaw Samuel Bogumił Linde, autor monumentalnego ..Słownika języka polskiego", o Irzymał herb Słownik przedstawiający w polu błękitnym starożytny dąb. a pod mm otwartą księgę z napisem „stawo" (wyraz len napisany jest cyrylicą!). Są leż takie herby tak Duszek - Jana Duszyńskiego czy Rudzieć - Adama Ruc kiego. Chętnie przyjmowano her by o nazwie brzmiącej jak nazwi sko szlacheckie, stąd profesor Jan Wincenty Bandtke miał herb Stężyński a Karol Zeydler używał herbu Zborowski.

Symbolika godeł herbowych była podobna. Prawnik prosił o Temidę, lekarz o laskę Asklepiosa, oficer o działo, pałasz, kord czy proporzec, urzędnik o księgę i pióro, naczelnik poczty o trąbkę pocztyłiona. a właściciele dóbr ziemskich chętnie widzieli na rodowej tarczy woły. owce. snopy, czy sierpy

Po Powstaniu

Listopadowym, car Mikołaj I wydał w 1836 r. ukaz o nowym „Prawie o szlachectwie w Królestwie Polskim". w którym stwierdzał, ze ..w roku 1807 zmięszane pod względem praw swoich ze wszystkimi stanami, szlachectwo stało się prostym honorowym tytułem", a „w rządzie ściśle monarchicznym takowe położenie onego. me może być odpowiedmem obecnemu rzeczy jx>rządkowi (...) uznaliśmy sprawiedliwem przyjąć w Królestwie tęż samą główną zasadę. na której szlachectwo ugruntowane iest w Cesarstwie (...) Tym sposobem otwiera się pole. ied nym do nabywania szlachectwa przez odznaczającą się terażniej szą służbę, drugim do przywrócenia świetności imienia przodków". Skończyło się na deklaracjach, gdyż szlachta w Królestwie Polskim nie uzyskała nigdy takich przywilejów jak w Rosji, a ..przy wrócenie świetności imienia przodków” sprowadzono do obowiązku wylegitymowania się z praw do szlachectwa W tym drugim przypadku przeszkody biurokratyczne tak piętrzono, że liczne rzesze szlachty - zwłaszcza tej zaściankowej, chodaczkowej -nie mogły spełnić rygorystycznych wymogów i formalnie zostały zepchnięte do stanu chłopskiego, Nobilitowano jedynie za zasługi wojskowe (każdy oficer) i urzędnicze (po uzyskaniu odjx>wiednio wysokiej klasy. tj. stopnia służbowego) oraz „przez łaskę szczególną Monarchy". W tym ostatnim przypadku początkowo brano pod uwagę zasługi podobne jak przed powstaniem, lecz z czasem milej były widziane zasługi dla „prawego rządu". Dobrze było wykazać się badziej konkretnymi dokonaniami, jak współpraca z tajną poli cją czy wskazanie miejsca przechowywania powstańczej kasy...

Symbolika herbów tego okresu była podobna. Nadal tworzono herby o nazwach: Zasługa. Za-dzietto. Nagrododar. Prawomyśl. Służewiec. Dostuga. Praeomir. Pracowit. Pracydar Prawnik chciał mieć Prawomita Prawoczę, Prawi-nę. czy Prawomiana. skarbnik -Skarbienia, lekarz - Lekczyna. Budowniczy prosił o herb Kariatyda

Oto me publikowana dotychczas lista osób obdarzonych herbem w Królestwie Polskim.

Herbowni

Ałcyato herbu Losiert, Alexandro wtcz h. Szpada, de Altance h. Senlo merski. Bader h MySientec. Bandtkie h Stężyński. Basiński h Prawocza, Berski h Bersin. Betcher h. Barda, Bettey h Jaśłin. Bieńkowski h. Ładan. Bloch h. pioch. Blumer h. Blumberg H. Bobakowski h. Białowron. Bobrowski h Bóbr I. Bobrowski h. Bóbr II. Boerner h Wiarostaw, Bogatko h Dopomian. Bonnet h Pawiniec. Boretl' h Boreiti, Bourmeyster-Radoszkowski h. Szala. Brandt h Przysługa. Braun h Zasługa. Braun h. Braun. Brodowski h lada II. Bnjnwej h Bieniewiec. Brykczyński h.