zmianie. Dlaczego? Każda reorganizacja oznacza bowiem dodatkowe korzyści dla jednych i zwiększone koszty dla innych. Żeby móc zyskać, a przynajmniej nie stracić, trzeba się wówczas niemało natrudzić. Trzeba szukać układów, dojść, nawiązywać koalicje, zmieniać poglądy i na dodatek doprowadzać ten fakt do świadomości nowych decydentów. Na załatwianie spraw petentów pozostaje mało czasu.
Bywało, że zaprojektowanie nowej struktury zlecono ekspertom. W takich przypadkach rzeczywistość znacznie jednak różniła się od wzorca. W wyniku działań różnych jednostek i grup wdrażano bowiem taką strukturę, do autorstwa której żaden ekspert nie chciał się przyznać. Nowa struktura zazwyczaj nie usprawniała pracy administracji, ale na kilka lat zapewniała urzędnikom spokój. Nowy układ wpływów stopniowo się stabilizował, umacniał i całość mogła ponownie popaść w rutynę, aż do czasu kolejnej reorganizacji.
Gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego, wyposażoną w osobowość prawną. Wykonuje w ramach ustaw istotną część zadań publicznych, z wyłączeniem tych, które zostały zastrzeżone do kompetencji administracji rządowej. Posiada organy stanowiące, wybierane w głosowaniu powszechnym, równym i tajnym, oraz organy wykonawcze. Ma własny budżet, tworzony z podatków lokalnych i środków finansowych przekazanych z budżetu państwa. (Do budżetu państwa przekazuje także dużą część dochodów własnych.)
Opisywana przez nas gmina jest dzielnicą dużego miasta. Jej władzą uchwałodawczą, stanowiącą prawa lokalne, jest rada dzielnicy.
Rada dzielnicy ma własną strukturę organizacyjną; składa się z przewodniczącego, prezydium i członków, pracujących na co dzień w komisjach problemowych. (Nie pobierają oni z tego tytułu żadnego wynagrodzenia.) Co pewien czas spotykają się na sesjach rady, gdzie — w drodze uchwał — decydują o strategii rozwoju gminy, zasadach gospodarowania jej majątkiem, kierunkach inwestowania itd. Decyzje te muszą być realizowane przez organy wykonawcze.
Władza wykonawcza (administracyjna) należy do zarządu gminy (dzielnicy). Tworzą go etatowi urzędnicy: burmistrz i członkowie zarządu (zastępcy burmistrza, sekretarz i skarbnik gminy) wybierani przez radę i przed nią odpowiedzialni za swoje działania. Zarząd „naszej” dzielnicy składa się z sześciu osób. Zastępcy burmistrza są jednocześnie kierownikami wydziałów urzędu gminy (dzielnicy), grupujących komórki powiązane funkcjonalnie (przedmiotowo). Wydziałem organizacyjno-prawnym kieruje sekretarz gminy, wydziałem finansowym — skarbnik, wydziałem rozwoju gminy — I-szy zastępca burmistrza, wydziałami spraw obywateli i gospodarki mieniem komunalnym — pozostali zastępcy.
Wydziały są podstawowymi pionami w strukturze urzędu. Dzielą się na mniejsze komórki: biura i sekcje, z kierownikami podległymi bezpośrednio konkretnym członkom zarządu. Struktura ta jest hierarchiczna, wysoce scentralizowana i sformalizowana: jest — ujmując rzecz najkrócej — biurokratyczna.
Cele, zasady działania, podziały zadań, uprawnień i odpowiedzialności poszczególnych komórek i urzędników są szczegółowo określone w regulaminie urzędu. Dokument ten ma ponad pięćdziesiąt stron i nie jest dokumentem jedynym. Oprócz niego pracownicy urzędu muszą ściśle stosować się do regulacji zawartych w pragmatyce służbowej, instrukcji kancelaryjnej, instrukcji obiegu dokumentów, instrukcji bhp i p.poż., a także do norm zawartych w ustawach, rozporządzeniach, zarządzeniach, wytycznych.
Każdej sprawie, która jest najczęściej „uruchamiana” przez pismo od petenta, zwierzchnika lub kolegi z innej komórki, musi towarzyszyć odpowiedni zapis i dokumenty, sporządzane zwykle w kilku kopiach. Dokumentem,
37