Obraz9

XII w.

XIV w. XVI w.

ps. *ę —	->	poi. ę
ps. *ę	->	poi. ę
ps. *Q	->	poi. Q
ps. *Q	->	P°1.Q

Można z niej wyprowadzić następujące reguły, z których dwie pierwsze pozwalają ustalić dawnąbarwę, a dwie następne dawny iloczas współczesnych samogłosek nosowych:

1)    Dzisiejsze ‘ę lub 'p (nie będące końcówką fleksyjną) po spółgłosce m i ękk i ej pochodzi z dawnej nosówki prze dni ej ę, np.: ćęć ^ *tęti, pęta ^ *pęta, pęć ^ *pętb, vęzać ^ *vęzati.

2)    Dzisiejsze ę lub p po spółgłosce twardej pochodzi z dawnej nosówki tylnej p, np.: bęk ^ *bęhb, kęs ^ *kęśb, vęx ^ *vęxb, vęs ^ *(v)ęsb.

3)    Dzisiejsze ę (zarówno po spółgłosce twardej jak i miękkiej) pochodzi z dawnej nosówki krótkiej (tj. z ę, p) np.: kęs ^ *kęs-b, pęta ^ *pęta, pęć ^ *pętb, vęx ^ *vpxb.

4)    Dzisiejsze p(zarówno po spółgłosce twardej jak i miękiej) pochodzi z dawnej nosówki długiej (tj. z ę, p), np.: bęk ^ *bękh, ćęć £ *tęti, vqs ^ *(y)ęsb, vęzać ^ *vęzati.

§ 66. Procesy fonetyczne towarzyszące rozwojowi samogłosek nosowych. Rozwój nosówek przedstawiony w §§ 63—65 ulegał komplikacjom spowodowanym różnymi procesami fonetycznymi.

W języku polskim oprócz długich samogłosek nosowych odziedziczonych z języka prasłowiańskiego pojawiły się nowe długie nosówki na skutek:

1.) ściągnięcia samogłosek (por. § 60), np.: *mojeję ^ moję(eję ^ o), *soboję ^ sobę(oję ^ ę), *zemjeję ^ źemę(eję ^ Ę), zenoję ^ zonę (oję ± ę),

2) wzdłużenia zastępczego (por. § 34), np.: *dębb ^ dęb ^ dęb, ale: *sępb ^ sęp, *kręgb ^ kręg ^ kręg, ale: *sękb ^ sęk; *vbzjęh ^ vźęł ^ vźęł, ale: *vbzjęla ^ vźęła.

Takie nowe długie nosówki rozwijały się tak samo jak długie odziedziczone.

3.    Rosp: Cz. I, § 24—29.

4.    Słoński: §45,74.

5.    Wiecz: § 21,22.

Literatura:

KIGr: Rozdz. I. Fonetyka, § 31.

2 Kur: Cz. II. Rozdz. I, § 9, s. 80—82.

61