Obraz2

koni, pisarzy, zajęcy) zamiast: bratów (jak: kotów, studentów, swatów), N l.mn. braćmi (jak: gośćmi, końmi) zamiast: bratami (por. studentami, swatami).

Bracia, księża są to z pochodzenia dawne formy Lp. rzeczowników zbiorowych: ta bracia, ta księża, które odmieniały się według deklinacji żeńskiej: M l.p. bracia, księża (jak: ciocia Róża), D Lp. braci//braciej, księży//księżej (jak: cioci Róży), C l.p. braci, księży (jak: cioci Róży), B l.p. bracią, księżą (jak: ciocią Różą), N l.p. bracią, księżą (jak: ciocią Różą), Ms l.p. braci, księży (jak: cioci Róży). Rzeczowniki zbiorowe oznaczały zbiorowisko rzeczy lub osób o wspólnych cechach (por. np. nauczycielstwo, szlachta, igliwie, listowie). Dzięki temu, że oznaczały mnogość przedmiotów, formy ich zaczęły z czasem funkcjonować jako formy l.mn.

Literatura:

1.    KIGr: Rozdz. Fleksja, § 51.

2.    Rosp: Cz. III. Rozdz. I., § 33.

3.    Wiecz: § 83.

§ 133. Uproszczenie deklinacji rzeczownikowej. Na gruncie języka polskiego doszło do znacznych uproszczeń systemu fleksyjnego rzeczowników. Z pierwotnych pięciu typów deklinacyjnych wykształciły się trzy. Były to zmiany długotrwałe. Rozpoczęły się w epoce przed-historycznej, trwały w ciągu całej historii języka polskiego i do dnia dzisiejszego nie zostały jeszcze ostatecznie zakończone. Zmiany te -- przedstawione częściowo w§§91—132 - dokonywały się zazwyczaj za pomocą różnych zabiegów, z których najważniejsze były następujące:

1) Przeniesienie końcówki z jednej deklinacji do innej w obrębie rzeczowników o tym samym rodzaju gramatycznym, np.:

A)    Przeniesienie końcówek z deklinacji dawnych tematów na -u- do:

a)    deklinacji dawnych tematów na -6-, np.: D l.p. *les-a ^ las-u, C Lp. *duxu ^ duch-owi, N Lp. *voz-omb ^ wozem (jak: *dom-tmi? ^ domem), Ms Lp. *vorj-e ^ wrog~u, W Lp. *straś-e ^ strach-u, M l.mn. *bo3-i ^ bog-owie, D l.m. *pbs~b ^ ps-ów,

b)    deklinacji dawnych tematów na -i-, np.: C Lp. *golęb-i ^ gołę-bi-owi, Ms Lp. *gvozd-i ^ gwoździ-u, W Lp. *ogn-i ^ ogni-u,

c)    deklinacji dawnych tematów spółgłoskowych, np.: C Lp. *kam-en-i ^ kamieni-owi, Ms Lp. *dbn-e ^ dni-u, W Lp. *polmen-i ^ pło-mieni-u, M l.mn *dbn-e ^ stpol. dni-owie.

B)    Przeniesienie końcówek z deklinacji dawnych tematów na -Ó- // -jó-do:

a) deklinacji dawnych tematów na -u-, np.: D Lp.*syn-u ^ syn-a,

114