Obraz14

A wiesz ty co będzie z Polską zo ku dwieście?

A. Mickiewicz ..Dziady, cz. lin

Rozdział dwudziesty

OPTYMALIZACJA I PLANOWANIE PRACY SZKOLNEJ

Problemy organizacyjne kształcenia

Przegląd najważniejszych problemów teoretycznych i praktycznych dydaktyki ogólnej dobiega końca. Wprawdzie rozpoczął się od ramowego rozpatrzenia zagadnień metodologicznych dydaktyki i historycznego spojrzenia na rozwój systemów dydaktycznych, lecz na czoło wyraźnie wysunęły się sprawy celów i treści kształcenia. Cele zostały ujęte z różnych punktów' widzenia, aby czytelnik mógł sobie wyrobić własny do nich stosunek. Traktując je jako cele działalności szkoły, można je przedstawić syntetycznie w następujących siedmiu punktach :

1)    zapewnienie wychowankom szkoły wielostronnego rozwoju i przygotow-ania do życia w warunkach państwa prawa i demokracji — poprzez bogate formy działalności społecznej, umysłowej, artystycznej, technicznej i sportowo-turystycznej:

2)    optymalne wykorzystanie wszystkich sił, zdolności i możliwości młodego pokolenia do ukształtowania światłych a zarazem oddanych swemu narodowi i swemu krajowi oby watę li. tudzież do samourzeczywistniania ich osobowości;

3)    umożliwienie uczniom wszystkich szczebli szkoły dobrego poznania rzeczywistości przyrodniczej, społecznej i kulturowej oraz uczestnictwa w twórczym kształtowaniu i przekształcaniu tej rzeczywistości : oparcie tej wiedzy na gruntownej znajomości faktów i nie mniej gruntownej znajomości opartych na tych faktach uogólnień, jak też ukształtowanie umiejętności stosowania wiedzy w życiu, wiązania teorii z praktyką:

4)    przysposobienie absolwentów szkoły podstawowej i liceum do dalszego kształcenia ogólnego i zawodowego oraz do samokształcenia;

5)    zwrócenie szczególnej uwagi na dobre opanowanie przez młodzież języka ojczystego i języków obcych oraz na przygotowanie młodzieży do rzetelnej pracy;

6)    zapewnienie ukończeń i a szkoły podstawowej wszystkim w zasadzie jej wychowankom, a liceum ogólnokształcącego bądź średnich szkól zawodowych wszystkim tym. którzy wykazują się pracowitością i niezbędnymi do tego zdolnościami, a tym samym otwarcie im drogi do studiów wyższych.

7) takie powiązanie szkoły z jej środowiskiem, aby procesy wychowania i kształcenia bezpośrednio i pośrednio służyły podnoszeniu gospodarki i kultury środowiska oraz korzystnie odbijały się na ochronie środowiska naturalnego.

Nie są to wszystkie cele, które realizuje szkoła ogólnokształcąca; znacznie większy wachlarz celów został ukazany w rozdziale czwartym. Są to wszakże te cele, które mają decydujące znaczenie dla organizacji i planowania pracy w szkole, a zarazem dla doboru treści wykształcenia ogólnego. Treść tę przedstawiają dwa osobne rozdziały. Jeden z nich bezpośrednio wiąże się z powyższymi celami, ukazuje mianowicie różne dziedziny życia, składające się na najbardziej istotną treść edukacji szkolnej. Drugi przedstawia w ujęciu bardziej konwencjonalnym charakterystykę poszczególnych przedmiotów nauczania szkolnego.

We współczesnej, dbałej o wychowanie młodzieży szkole, wiedzy przew idzianej w programach nauczania ani tym bardziej wykraczającej poza te programy nie traktuje się jako przede wszystkim materiału do zapamiętania. Jest rzeczą znacznie ważniejszą, aby stanowiła ona odskocznię do poszukiwania przez uczniów prawdy o świecie i o człowieku, zdobywanej krok po kroku, z lekcji na lekcję, wykorzystywanej w działalności własnej, aby na fundamencie nauki wyrastał i rozwijał się osobisty stosunek młodzieży do świata i ludzi, aby kształtowały się jej postawy i systemy w a rtoścL Na tym polega rzeczywista, choć często zapoznawana jakość pracy szkolnej.

Ongiś toczył się w Polsce spór na temat planowania pracy dydaktycznej w szkole. Jedni chcieli opierać to planowanie na celach i treściach kształcenia, inni na wynikach przewidywanych w każdym przedmiocie nauczania, dla każdego roku nauki.

Aby istotę sporu wyjaśnić, odwołajmy się przez analogię do innej dziedziny pracy. np. do budownictwa. Planując jakąkolwiek budowę, niewątpliwie bierzemy najpierw pod uwagę jej przeznaczenie, cel. któremu ma służyć. Jeśli to ma być szkoła, zadbają budowniczowie o odpowiednie klasy, pracownie, pomieszczenia sanitarne, gospodarcze i rekreacyjne: jeśli dom mieszkalny -zatroszczą się o wygodne mieszkania, ogrzewanie, oświetlenie, dopływ wody. Jednakże planując budowę pod kątem widzenia jej celu. nie można tego robie bez oglądania «ę na materiał budowlany i na ludzi, którzy będą jej twórcami. Szkołę łub dom można zbudować z cegły, z gnuotetonu. z kamienia, z materiałów syntetycznych, z drewna. Dach może być pokryty blachą, dachów łą. papą lub słomą, co tak ostatnio chętnie robią konserwatywni Anglicy: podłogi mogą być parkietowe, z materiałów syntetycznych lub ze zwykłych desek. Tak samo brygada budowniczych może być przyuczona do wykonywania budów bardziej prymity wnych i Łatwych, a więc może rac poradzie sobie z dodatkowymi trudnościami technicznymi lub artystycznymi, gdy chcemy budowie nadać pewną wartość architektoniczną.

Podobnie w planowaniu szkolnym wychodzi się od celów szkoły i od celów kształcenia-wychowania. choć takie ..intencjonalne'* podejście nie wszystkich zadowala. Z kolei uwzględnia się materiał kształcenia, tj. te treści programowe, które mają służyć kształtowaniu osobowości uczniów W reszcie bierze pod uwagę samych uczniów, ich wiek i szczebel szkoły, zaawansowanie w nauce i wychowaniu, zainteresowania oraz ewentualne braki w nauce i w rozwoju.

387