Obraz 5

UakxO+b

„.JUL1Łxj

k+r,*r,*l

J_ii!—*b

k*r_l + r_mt*r,xi

Wino zauważyć, ze o podaży pieniądza decyduje bank centralny, ponieważ wpływa on na wysokość stóp rezerw obowiązkowych (r< i r,) oraz na wielkość bazy monetarnej (fi), Należy podkreślić, że niektóre rozwiązania instytucjonalne stoją w sprzeczności z możliwością kontroli bazy monetarnej kreowanej przez bank centralny Szczególną rolę odgrywają tu dwa instrumenty, tj, kurs walutowy i zasady finansowania deficytu budżetu państwa. Bank centralny • celu utrzymania kursu waluty musi interweniować na rynku walutowym V praktyce oznacza to, że przy napływie dewiz z zagranicy musi je skupować, kreując dodatkowy pieniądz banku centralnego. W sytuacji odpływu dewiz mamy sytuację odwrotną (baza monetarna maleje). Podobna sytuacja występuje przy kredytowaniu przez bank centralny budżetu państwa. Wówczas bank centralny. zakupując skarbowe papiery wartościowe, doprowadza do zwiększenia bazy monetarnej. W obu tych sytuacjach kształtowanie się pieniądza banku centralnego odbywa się poza jego statutową kontrolą.

Na zakończenie tych rozważań przedstawimy mechanizm kreacji pieniądza jna kredyt. Wyobraźmy sobie, że wszystkie banki komercyjne stanowią system naczyń połączonych. Przyjmują one depozyty, które określamy jako pierwotne Po odprowadzeniu od nich rezerw obowiązkowych i rezerw nadobowiązkowych. a więc w zmniejszonej wielkości wracają one do obiegu w wyniku umów kredytowych. Następnie kredytobiorcy spłacając zaciągnięte kredyty tworzą depozyty wtórne. Od nich banki komercyjne odprowadzają rezerwy obowiązkowe i rezerwy nadobowiązkowe, a pomniejszone o nie depozyty wtórne są desygnowane do obiegu w wyniku zawierania kolejnych umów kredytowych. Ten proces będzie trwał tak długo, az cały depozyt pierwotny znajdzie się na rachunkach rezerw obowiązkowych i rezerw nieobowiązkowych w banku centralnym. Wielkość wtórnej kreacji pieniądza możemy ustalić jako iloczyn kwoty depozytu pierwotnego i mnożnika kreacji. Mnożnik kreacji jest odwrotnością wskaźnika rezerwy obowiązkowej i rezerwy nadobowiązkowej Przykładowo, jeżeli wskaźnik rezerwy obowiązkowej i nadobowiązkowej wynosi 7% (7/100), to mnożnik kreacji wyniesie 100/7, czyli 14,28. Jeżeli depozyt pierwotny

będzie wynosił 100 000 zł, i wskaźnik rezerwy obowiązkowej 5% oraz nadobowiązkowej 2%, to łączni kwota depozytów wynosić będzie 1 421 000 zł, z czego 99 960 zł trafi na rachunki rezerw obowiązkowych i nadobowiązkowych, a 1328 040 zł znajdzie się w obiegu w wyniku udzielonych i spłaconych kredytów Zaprezentowany proces kreowania pieniądza przez kredyt jest zilustrowany w tabeli 21.

Tabeli 21. Kiereja pieniądza przez krety

Rodzą) depozytu	Wartość depozytu M	Rezerwa		Kredyt M)
		obowiązkowa (5%)	nadobowiązkowi (2%)
Pierwotny	10000	5 000	2 000	93000
Wtórny 1	93 000	4 650	1860	86490
Wtórny 2	16490	4 325	1730	80435
Wtórny 3	80435	4 022	1409	74804
Wtórny 4	74804	3740	1496	69548
Wtórny 5	69561	3471	1321	64699
Wtórny 6	64699	3235	1294	40170
Rucm	1 428 000	71400	28 540	1 328 040

bodło Obbatmwiasm

4. Wartość pieniądza w czasie

Współczesny pieniądz, chociaż nie jest oparty na złocie i ma postać banknotów, w dalszym ciągu stanowi podstawę systemu pieniężnego. Tak jak juz wskazano, pieniądz jest miernikiem wartości firmy, kapitałów, przychodów, kosztów, zysków bądź strat. Ta właściwość pieniądza sprawia, że pośredniczy on w wymianie usług i dóbr. W efekcie pieniądz jest specyficznym dobrem, które posiada wartość Jest dobrem rzadkim, które kreują zarówno bank centralny, jak i banki komercyjne. Oprócz nich w gospodarce występują podmiot), które dokonują obrotu pieniądzem. Są to np. towarzystwa ubezpieczeniowe. Mechanizm rynkowy sprawia, że wzrastającej ilości pieniądza (którego podaż nie jest łatwa do kontroli) towarzyszy zjawisko wzrostu cen. Oznacza to spadek siły nabywczej pieniądza. Powoduje to presję na wzrost dochodów nominalnych Presja ta jest przenoszona na wzrost płac, a te z kolei powodują wzrost kosztów produkcji towarów i usług, który wywołuje kolejny wzrost cen. Zjawiska te prowadzą do tzw. inflacyjnej spirali cen i plac, emerytur, rent, zasiłków itp. A żalem wartość pieniądza zalezy od wielu czynników. Ilościowa teoria pieniądza dostrzega związek pomiędzy wzrostem ilości pieniądza w obiegu w stosunku do wzrostu ilości towarów i usług. W praktyce obserwujemy wyraźny związek