organizacja słuzby meterologicznej2

Do obowiązków obserwatora należy wykonywanie pomiarów instrumentalnych (np. temperatury powietrza, opadów atmosferycznych) oraz spostrzeżeń wzrokowych (np. widzialności poziomej, zachmurzenia), które łącznic nazwane są obserwacjami. Zapisy wyników obserwacji, zestawienia liczbowe i zapisy z rejestratorów stanowią materiał obserwacyjny. Wyniki obserwacji zapisywane są codziennie w odpowiednich dziennikach, a następnie sporządza się na ich podstawie zestawienia miesięczne (np. miesięczny wykaz spostrzeżeń meteorologicznych).

Podczas obserwacji na stacjach i posterunkach meteorologicznych mierzy się wartości tzw. elementów meteorologicznych, czyli: temperatury, opadów atmosferycznych, ciśnienia atmosferycznego, prędkości i kierunku wiatru itd. Na tej podstawie oceniamy pogodę, zaś pomiary i obserwacje z dłuższych okresów (co najmniej z 30 lat) pozwalają ocenić warunki klimatyczne.

Pogoda jest kształtowana przez trzy procesy klimatotwórcze:

•    obieg ciepła (energii) - przez atmosferę przenika krótkofalowe promieniowanie słoneczne, które jest częściowo w niej pochłaniane, rozpraszane i odbite. Pozostałe promienie padając na powierzchnię Ziemi w większej części są przez nią pochłaniane i ją ogrzewają. Powierzchnia Ziemi jest z kolei źródłem promieniowania podczerwonego, które w większej części jest pochłaniane przez atmosferę. Poza wymianą ciepła na drodze promieniowania (pomiędzy powierzchnią Ziemi a atmosferą), wymiana ta odbywa się również przez: przewodnictwo cieplne, mieszanie się powietrza w kierunku pionowym (konwekcja i turbulencja) oraz przemiany fazowe wody (utajone ciepło parowania);

•    obieg wody (wilgoci) - pomiędzy atmosferą i powierzchnią Ziemi odbywa się również nieustanny obieg wody. Z powierzchni wody, wilgotnej gleby i roślinności do atmosfery paruje woda, na co zużywane są znaczne ilości ciepła. Para wodna kondensu-jąc oddaje energię pobraną podczas parowania i powstają chmury oraz mgły. W pewnych warunkach chmury dają opady i woda powraca na powierzchnię Ziemi. Ilość opadów i ich rozkład według pór roku wywiera wpływ m.in. na szatę roślinną i rolnictwo;

•    cyrkulacja atmosferyczna - nierównomierny rozkład ciepła w atmosferze (wynikający z kulistości Ziemi) jest przyczyną zróżnicowanego rozkładu ciśnienia atmosferycznego. co powoduje powstawanie ruchów powietrza (ogólna cyrkulacja atmosfery). Na modyfikację ruchów powietrza wpływa: ruch obrotowy Ziemi, rozmieszczenie wód i lądów' oraz ruchy wirowe w atmosferze (wyże i niże). Można również wyróżnić lokalne cyrkulacje powietrza (np. bryzy, wiatry górskie i dolinne, tornada).

Na procesy klimatotwórcze wpływają tzw. czynniki geograficzne klimatu, które kształtują klimat i warunki pogodowe w określonych miejscach Ziemi:

•    szerokość geograficzna - z jej zmianą wiąże się głównie różnica w natężeniu promieniowania słonecznego padającego na powierzchnię Ziemi: obszar międzyzwrotnikowy -duże wartości, obszary podbiegunowe - małe. Związane jest to ze zmianą kąta padania

promieni słonecznych oraz długości dnia wraz z szerokością geograficzną; wysokość nad poziomem morza i rzeźba terenu - ze wzrostem wysokości maleje ciśnienie atmosferyczne, spada temperatura powietrza, rośnie natężenie promieniowania, prędkość wiatru, a do pewnej wysokości rosną sumy opadów. W górach na zboczach dowietrznych wzrasta zachmurzenie oraz sumy opadów, z kolei na zboczach o orientacji północnej wydłuża się czas zalegania pokrywy śnieżnej. Natomiast wklęsłe formy terenu (doliny, niecki, kotliny) charakteryzują się częstszym występowaniem mgieł oraz przymrozków wiosennych i jesiennych;

odległość od morza oraz rozkład wód i lądów - różnicuje klimat na: morski (z mniejszymi wahaniami temperatury powietrza i większym zachmurzeniem) i kontynentalny (ze znacznymi dobowymi i rocznymi amplitudami temperatury w głębi lądu). W sąsiedztwie wód i lądów, na skutek różnicy w tempie nagrzewania się lub ochładzania powierzchni lądowej i wodnej, może kształtować się lokalna cyrkulacja atmosferyczna (bryza);

prądy morskie - powodują różnice w warunkach termicznych powierzchni morza i przez to wywierają wpływ na rozkład temperatury powietrza oraz cyrkulację atmosferyczną. Przykładem może być wyraźnie ocieplający wpływ Prądu Zatokowego (Golfsztromu) na klimat wschodniej części północnego Atlantyku i Europy Zachodniej. Natomiast nad obszarami chłodnych prądów morskich zwiększa się częstość mgieł i hamowane są pionowe prądy powietrza, pr/.cz co zmniejsza się tam zachmurzenie;

pokrycie terenu - szata roślinna łagodzi dobowe i roczne wahania temperatury przy gruncie i w łanach roślin, a w lasach wytwarza się specyficzny klimat lokalny. Z kolei pokrywa śnieżna chroni podłoże przed utratą ciepła, ponadto silnie odbija promieniowanie słoneczne w dzień, a oziębiając się w nocy ochładza znajdujące się nad nią powietrze. Charakterystyczne rodzaje podłoża w miastach, które w dużym stopniu pochłaniają energię słoneczną (drogi asfaltowe, domy z betonu i cegły) sprzyjają występowaniu wyższych wartości temperatury powietrza (tzw. miejska wyspa ciepła); działalność człowieka - oddziaływanie człowieka na klimat to przede wszystkim działalność gospodarcza, wylesianie oraz niewłaściwie przeprowadzone melioracje. Na przełomie XVIII i XIX w. rozpoczęły się procesy związane z uprzemysłowieniem (emisja gazów cieplarnianych, zanieczyszczeń pyłowych oraz wprowadzanie do atmosfery m.in. freonów, czyli nie istniejących wcześniej związków chemicznych). Najwyraźniejsza zmiana warunków klimatycznych występuje na obszarach zurbanizowanych: wzrost temperatur}', osłabienie promieniowania, zanieczyszczenie powietrza. Nic można zapomnieć o tym, że zmiany pokrycia powierzchni Ziemi mają skutki długofalowe i trudno odwracalne - wyrąb lasów może powodować niebezpieczne zjawiska (np. susze, powodzie, częstsze występowanie silnych burz).