Obraz
1 4

26 I I >,ivykmvsli.i IiiImim żyi l,i w |>i in|k ktywic |'iil,i);<igi<./iii)

(...) kto uczestniczy w cnocie i wykonuje /.godnie z zasadami cnoty swoje działa nia, sam staje się dobrym człowiekiem, następstwem tego jest radość, zadowolę nu i tym podobne stany (Legowicz, 1986, s. I \2 I 33).

Stoickie przekonania głoszą Marek Aureliusz (121-180 n.e.) i Lucjus/ Anneusz Seneka (3-65 n.e.). Ten drugi życie szczęśliwe dostrzega w związ ku zgodnym z naturą i prawdą. Aby człowiek był szczęśliwy, musi to szczęs cie odczuwać. Radością życia nie jest śmiech, ponieważ człowiek wesoh niekoniecznie jest szczęśliwy. Wielką radość stanowi serdeczna przyjaźń dająca możliwość przebywania między ludźmi, pozbywania się za ich radą trosk i rozpraszania smutków (za: bojek, 1987, s. 91).

Zdaniem Epikura z Samos (341-270 p.n.e.), aby czerpać przyjemność z życia, nie potrzeba wiele, zwłaszcza od świata zewnętrznego. Ważne jest, aby nie dostarczał on cierpień fizycznych ani zaburzeń duchowych. Źródło przyjemności tkwi w człowieku, który sam proces życia (i rozwoju) odczu wa jako przyjemny (za: Tatarkiewicz, 1990, s. 508-509). Radosny spokój (ataraksja) jest dopełnieniem natury. Zgodna z naturą jest przyjemność, natomiast jej brak odczuwany jest przez człowieka jako przykrość. Seneka i Epikur człowieka czynią odpowiedzialnym za własne szczęście (za: Lego wicz, 1986, s. 329-330).

Koncepcje szczęścia występują w filozofii okresu starożytnego chrzcś cijaństwa i średniowiecza. Filozofia chrześcijan zakłada, że szczęściem jest skierowanie myśli i życia człowieka ku Bogu - dobru najwyższemu i nieskończenie doskonałemu (m.in.: św. Augustyn (354-430), św. Tomas/ (1225-1274), scholastycy (Żywczok, 2000, s. 27-33)).

W XII i XIII wieku oprócz nurtu religijnego rozważań moralnych po jawia się nurt (w pewnym sensie świecki), który charakteryzuje się ten dencjami zmierzającymi do oddzielenia nauki od teologii, rozumu i wiary. Nurt ten prezentuje Jan Salisbury (ok. 1110-1180). Wyróżnia on trzy grupy ludzi: pierwszą stanowią mędrcy, którzy osiągnęli mądrość, drugą - filozofowie, którzy zmierzają do mądrości, trzecią - adepci filozofii. Szczęście jako cel człowieka Jan Salisbury dostrzega w uprawianiu świeckiej mądro ści, a jego osiągnięcie jest możliwe pod warunkiem wyzbycia się wad i pro wadzenia cnotliwego życia przez człowieka (za: tamże, s. 32-33).

W filozofii nowożytnej zagadnienie szczęścia rozważa Rene Descartes (Kartezjusz, 1596-1650), który za podstawę powodzenia człowieka, jego zdrowia, przyjmuje pozytywne uczucia, które sprawiają, /<■ los slaje się la skawszy (za: Garczyński, 1983, s. 47).

1'odohnlc jak Kartezjusz, także Artur Si hopenhaucr (1788-1860) uzależnia sfr/i.m U' i /łowicka od jego pogody ducha. Radość jest najwyższym dobrem:

| 11 u)i iln.ik / tego wszystkiego najbardziej nas uszczęśliwia, to pogoda ducha |...| i i.. |i .1 wesoły, ten zawsze ma po temu powód, ten mianowicie, że jest wesół |...|. • do wiek niech hędzie młody, piękny, bogaty i szanowany, by ocenić jego szczęśt ie, " • h i /iipylać, czy jest przy tym wesół (Schopenhauer, 1990, s. 36).

l'i ni dykt Spinoza (1632-1677) radość człowieka w związku ze szczęś 11, m ujmuje jako stan bierny, dzięki któremu dusza człowieka przechodzi od

.......)?./«■( do większej doskonałości. Smutek jest natomiast stanem biernym,

u l im \ m proces przechodzenia do doskonałości jest odwrotny niż w przy i "il u i.idości (Spinoza, 1954, s. 212, 322-323). Mniejsza lub większa do i oii.iIom oznacza mniejszą lub większą zdolność do realizacji możliwości . bu u ka Radość jest zła, jeśli przeszkadza człowiekowi w działaniu. Szczęś i i i 11 .uliim i doznaje len człowiek, który uzyskał wolność poprzez znajomość '• Hm i i '..unego siebie jako części tej natury.

I aiU /jusz, A. Schopenhauer i B. Spinoza przekształcają szczęście w po l ,• subiektywne, bliższe współczesnemu jego rozumieniu. Od czasów no > u iim. li nie postrzega się już szczęścia jako posiadania dóbr, lecz jako »<ihii I ii wn< poczucie zadowolenia i radości życia człowieka (za: Żywczok,

...... . I O Wiek XIX wiąże pojęcie szczęścia z największą przyjemnością,

I-d i dowiek jest w stanic odczuwać [Jeremy Bentham (1748-1832), )olm

..... v 1111 (1806 1873) j. Życie rozumne jest najpewniejszą drogą do uzy

»i .mi ./i zęscia (Ludwig Feuerbach, 1804-1872), jednak harmonijni- s/i zęś . i. poddawane jest krytyce (Fryderyk Nitzsche, 1844-1900), gdyż celem ■ loi u l a nie jest ono samo, lecz życie pełne, dostojne oraz moc i władza I Itłiii/i, v 46 -56).

'......... u jest zagadnieniem mieszczącym się w rozważaniach myślicieli

wieku, w I u ropie m.in.: Bertranda Russella (1872-1970), Maxa Schelera im i 1928), Zygmunta Freuda (1856-1939) i innych.

W 1'olsce to zagadnienie poruszają m.in.: Władysław Tatarkiewicz, Ta-dt u ./ 1 otai biński, Karol Wojtyła (zob. tamże, s. 67-77, 87-90).

- daniem W. Tatarkiewicza (1886 1980), szczęście, czyli „stan zadowoli ula / źyi ia wziętego w całośi i" (Tatarkiewicz, 1990, s. 21 22), jest natu i alit) iii prawem każdego« /Iowie! a, jednak warunkiem jego osiąguięi ia jest • i/> ,l< nile dodatniego bilansu / \11>< a i /let’y sposoby inleipretai ji s/i zęś