P1010227

4. Czy każdy może być wampirem?

Co do tego zdania są podzielone. W opowiadaniu Tołstoja narratorem jest markiz d’Urfć wysłany niegdyś z misją dyplomatyczną do hospodara wołoskiego. Wobec osób zgromadzonych w salonie wspomina swą młodzieńczą wampiryczną historię miłosną, ale nie bez ukrytej intencji: wzbudzenia przerażenia i fascynacji u pięknych słuchaczek. Opowieść wampiryczna służy zatem uwodzeniu. Otóż z podobnego rodzaju intencją spotykamy się w innych opowieściach, w filmach, a nieraz w opracowaniach „wampirologicz-nych”. Ich autorzy traktują swój temat z przymrużeniem oka, używając stylu dowcipnego i mając na celu nawiązanie swoistego flirtu z odbiorcą. Dyskretny dystans opowieści Aleksego Tołstoja przekształca się w gimnazjalne „straszenie”, gdy okazuje się, że sam autor jest „jakby trochę” wampirem. Tymczasem w przekazach ludowych jest zupełnie inaczej. Kazimierz Moszyński, największy znawca folkloru słowiańskiego, zwracał uwagę na „bezgraniczną dzikość” wyobrażeń wampirycznych u Słowian^{1 2}. Skłania to do myślenia o tym, w jakim stopniu wampiry powiązane są ze sferą das Unheim-lićhe (niesamowitości). O związku z nieoswajalną grozą świadczy już cała wiedza ludowa dotycząca tego, kto staje się wampirem.

Wiedza owa jest niezwykle skomplikowana, jak zresztą w ogóle liczne ludowe wyobrażenia, na przykład na temat choroby. Anthony Masters w Naturalnej historii wampira z roku 1972 - po zapoznaniu się z obfitymi źródłami - doszedł do wniosku, że istnieje aż czterysta osiemdziesiąt sześć przyczyn,

1

K. Moszyński, Kultura ludowa Słowian, t. II, Kultura duchowa, ez. 1, wyd. 2, Warszawa 1967, s. 654.

2

Por. L. Stomma, Antropologia kultury wsi polskiej XIX w., Warszawa 1986, s. 154, i C Łecouteux, Histmre des vampires..., s. 34.