P1010234

5. Śmierć i kobieta według Elisabeth Bronfen

Mówiliśmy o uniwersalizmie mitu wampira. Ale jednak Elisabeth Bronfen w swej znakomitej książce Tylko po jej trupie. Śmierć, kobiecość i estetyka (1992), analizując temat wampiryczny w klasycznym dziele Stokera Dracula, ukazuje, że istnieją i tutaj podziały wywodzące się z uwarunkowań płci - według tego, jak są one rozumiane przez autora¹.

U Stokera zarysowuje się ambiwalentne nastawienie nie tylko do seksualności, lecz również do śmierci. Przy czym temat seksualności zasłania temat śmierci. Historie wampiryczne, zdaniem Bronfen, opowiadają o traumie śmierci, gdy powraca ona pomiędzy żyjących i wpisuje się w ciała członków społeczności. Reakcja, jaką wywołuje śmierć, oznaczona przez natrętną obecność hrabiego Draculi, nieodłączna jest od dyskursu. W tym zakresie za wykładnią Jacques’a Lacana Bronfen wprowadza rozróżnienie między dyskursem histerycznym - kodowanym zazwyczaj jako kobiecy - a dyskursem neurotyka, podlegającego nerwicy natręctw - kodowanym zazwyczaj jako męski. Histeryczka żyje ze swoim brakiem silnej tożsamości, zachowuje płynne granice nieświadomości i - odpowiadając na wezwanie wampira - akceptuje obecność śmierci w życiu. Poza symbolicznym porządkiem wstępuje w związek z „radykalną różnicą” (śmiercią). Neurotyk natomiast usiłuje wyprzeć realną pustkę śmierci, wykorzystuje język i wiedzę w ten sposób, by wykluczyć „radykalną różnicę”; zmierza do kontroli w celu niedopuszczenia do ujawnienia się braków i luk, których się boi. Lęka się podwójności,

1

Poniższy wywód opieram na wydaniu: E. Bronfen, Nur iiber ikrę Leiche. Tod, Weibliękkeit wid Asthe-tik. Deutsch von Thomas Lindąuist, Munchen 1994, s. 451-464 (tytuł oryginału: Over her dead Body. Death, Femininity and the Aesthetic, Manchester University Press 1992).