PICT6056

98__________ __

wyznaczanie kierunków działania, opierać w całości na ankicci • podaliśmy tylko niektóre możliwości jej konstrukcji ¹ realizacji, w *3?? cie można stosować wiele typów formalnych rozwiązań i wiele s °^^,c' jej realizacji. Znaczenie jej wzrasta w przypadku badań \vicJkt^^>S°^^Mr Wtedy należy dążyć do takich rozwiązań konstrukcyjnych które niają maksymalną wiarygodność uzyskiwanego materiału. ° ^/ape'v.

Cechą odróżniającą ankietę od wywiadu w sposób najbardziej ny.jcst to „iż nie wymaga kontaktu bezpośredniego” badające*’ ^/n<,,łlJCn' nym „informator jest tu respondentem, który sam pisemnie odnc° * ^a-pytania kwestionariusza” (Kamiński 1974).    ^(nv»ad_{a na}

4.4. Badanie dokumentów

Badanie dokumentów i materiałów jest techniki) badawczą służącą do groma-dzenia wstępnych, opisowych, także ilościowych informacji o badanej instytucji czy zjawisku wychowawczyni. Jest także techniką poznawania biografii jednostek i opinii wyrażonych w dokumentach. Samodzielnie rzadko może występować w roli instrumentu naukowego poznania.

Mimo to badanie i analiza dokumentów jako technika giomadzenia wiedzy należy do często stosowanych technik badawczych. Technika ta pełniąc przez długi czas rolę jednej z głównych technik zdobywania wiadomości doczekała się jednak współcześnie dość surowej krytyki socjologów. Zarzuca się jej małą przydatność do analiz ilościowych, statystycznych. trudno zweryfikować prawdziwość dokumentów i materiałów, które ulegały zafałszowaniu bądź mimowolnemu przez niesprawność pamięci, bądź celowemu przez autorów. Zarzuty te jednak dotyczą tylko pewnej grupy materiałów i dokumentów. Dla potrzeb bowiem badań pedagogicznych wyróżnić musimy 2 rodzaje dokumentów. Pragnąc zachować jednolitą nomenklaturę, nazwiemy je za Stefanem Szostkiewiczcm dokumentami kronikarskimi i opiniodawczymi.

1. Dokumenty kronikarskie to wszelkie materiały statystyczne, obrazu-jijce określone sytuacje, dokumentujące fakty i działania. Dokumenty kronikarskie to wszelka dokumentacja instytucji badanej placówki czy zjawiska. Np. badając funkcjonowanie domu kultury w środowisku, będziemy

. nalizować wszelką dokumentację historyczną, finansową, personalną i dokumentację działalności merytorycznej takie jak dzienniki zajęć, piany _raCv itp. Ten typ dokumentu nie podpada pod wymienione wyżej krytycz-^p ‘ _liwagi. Pedagoga interesować będzie również dokumentacja szersza. Pracnąc poznać bliżej środowisko społeczne uczniów danej szkoły, będzie-v korzystać z dokumentów Rady Narodowej, wydziału kultury, miejscowej biblioteki publicznej, nawet izby wytrzeźwień, jeśli interesuje nas alkoholizm środowiska czy młodocianych i wielu innych instytucji. I ten [ _p dokumentacji nie podpada pod krytyczny osąd socjologów, o który m wyżej była mowa. Wręcz przeciwnie posiada on cechy wyjątkowej rzetelności materiału badawczego. Można go wyrażać przede wszystkim w sposób statystyczny, jego wiarygodność jest wysokiej próby i w każdej chwili może być zweryfikowany. Daje też ogromnie duże i ciekawe możliwości porównań. Ten właśnie typ dokumentów i materiałów w badaniach środowiskowych odgrywa ogromną rolę i rola ta wydaje się wzrastać.

Trudno wyobrazić sobie prowadzenie jakichkolwiek badań pedagogicznych, monograficznych, bądź terenowych, których nie trzeba byłoby poprzedzić choćby pobieżną pod względem zakresu i treści analizą dokumentacji. Tak więc można tylko zalecać staranny i trafny dobór dokumentów statystycznych i rzeczowych przy badaniu każdej zbiorowości i każdej instytucji. Analiza tych dokumentów mimo ich, że tak powiem, „urzędowej” wiarygodności powinna być krytyczna.

2. Innego typu wiedzy dostarczają nam dokumenty opiniodawcze. Do tej grupy dokumentów zaliczymy wszelkie osobiste materiały powstałe bez udziału badającego w ogóle lub tylko jako czynnika inspirującego. Znajdą się tutaj listy, pamiętniki, wypracowania, wypowiedzi na piśmie na określony temat itp. Wbrew krytycznemu stosunkowi wielu socjologów wobec tej techniki gromadzenia faktów odgrywa ona jednak ciągle poważną rolę w badaniach. Jest to wprawdzie pogranicze technik projekcyjnych i analizy dokumentów, jednak przez swą specyfikę może być zakwalifikowana do omawianej techniki badań. Ten typ dokumentów, które nazwać można dokumentami osobistymi dostarcza nam wiedzy nie o samej rzeczywistości. lecz głównie o opiniach na temat tej rzeczywistości. Rola badacza jest tutaj bardzo ograniczona. Albo nie występuje w ogóle, albo ogranicza się do podsunięcia tematu rozważań.

'fen typ dokumentów badawczych jest powszechnie wykorzystywany ^w badaniach pedagogicznych. Prawda, że traktowany jest na ogół jako