PICT6176

332

głównej. S. Laninck wyróżnia kilka rodzajów tego typu wywiadów'⁰. p₀. krotce je scharakteryzuję.

Wywiad skoncentrowany na problemie

Stosuje się go jako element różnych rodzajów badań jakościowych, szczególnie przydatny jest jednak w badaniach w działaniu. Badacz przychodzi do swego rozmówcy już z pewną koncepcją teoretyczną, ponieważ ma sprecyzowany obszar poszukiwań i wie czego chce się od rozmówców dowiedzieć (np. przeprowadzić go można po zakończonym cyklu badań w działaniu, gdy zbiera się opinie o zmianach jakie zostały wprowadzone). Mimo że pytanie w takiej sytuacji jest wyraźnie określone, jednak to badany, udzielając na nie odpowiedzi, tworzy dominanty koncepcji teoretycznej. Koncepcje teoretyczne badacza są bowiem modyfikowane i weryfikowane w trakcie wywiadu. Rozmówca nie informuje badanego o swojej koncepcji, dlatego nic wpływa ona na jego wypowiedź. Przed wywiadem można przygotować sobie krótki zestaw pytań (np. jak oceniasz to co się zdarzyło? Jakie dostrzegasz pozytywne strony wprowadzonych zmian, itp.) po to. aby zebrać opinie o zaistniałej sytuacji od wszystkich osób uczestniczących w badaniach i móc na ich podstawie wyciągnąć wnioski o powodzeniu bądź niepowodzeniu zastosowanego projektu polepszenia istniejącej sytuacji. Możliwe jest też przygotowanie instrukcji, gdy w badaniu uczestniczy zespół badaczy, do przeprowadzenia wywiadu po to, aby wszyscy zwrócili uwagę na te same problemy, aby zapytali o te same sprawy. Jest to sytuacja z pozom nic przystająca do konwencji badań jakościowych, jednak jeżeli badania w działaniu związane są z dużym projektem wywołania zmian w określonym środowisku lokalnym, bierze w nich udział wielu badaczy równocześnie, a badaniu poddawana jest cała społeczność, to mamy do czynienia z sytuacją szczególną, wymagającą współpracy wielu osób. Uzasadnione wydaje się więc, aby drogi ich postępowania były podobne po to, aby możliwe było opisanie całego badania i wyciągnięcie z niego wniosków.

» S. Lamnek. op. cii.

.

'ł

w

/

333

Wywiad recepcyjny

Ten typ wywiadu także znajduje zastosowanie jako uzupełnienie innych metod zbierania informacji (szczególnie podczas obserwacji uczestniczącej) iw innych rodzajach badań jakościowych (np. etnograficznych). Ważne jest. aby odbywał się w naturalnym środowisku badanego, ponieważ istotny jest fizyczny kontekst, w którym odbywa się rozmowa¹'. Jest chyba najbardziej asymetryczną odmianą wywiadu jakościowego, ponieważ badacz jest osobą zupełnie pasywną (zachodzi w nim recepcja tego. o czym mówi badany - stąd nazwa wywiadu) może jedynie przysłuchiwać się. nie przyjmując wcześniej żadnych wstępnych założeń. Ważne jest natomiast tzw. ..aktywne słuchanie", podczas którego powinno zachęcać się badanego do mówienia mimiką, gestami, w najmniejszym natomiast stopniu poprzez słowa. Przedmiotem wywiadu recepcyjnego jest codzienność i sprawy z nią związane. Badacz prosi więc na przykład o wyrażenie opinii na jakiś temat. Gdy zagadnienie znane jest badanemu, wówczas o nie po prostu pyta. Może być jednak tak. że najpierw opowiada badanemu o czymś, a dopiero później prosi go o wyrażenie opinii o przedstawionej sprawie. Może zacząć wówczas od słów ..chciałbym ci coś powiedzieć”, albo „czy słyszałeś już o...”. Po tym wstępie prosi o samodzielne rozważenie różnych punktów widzenia przedstawionego problemu. Tematyka dotyczyć powinna zagadnień, z którymi badany miał możliwość spotkania się w swoim życiu. Jeżeli będzie pytany o sprawy, o których nie wie, o sytuacje, z którymi nigdy się nie zetknął, jego wypowiedzi nie będą osadzone w osobistym doświadczeniu, a ich wartość dla badań niewielka.

Przedstawiłam różne modyfikacje wywiadu po to. aby pokazać, ze znajduje on szerokie zastosowanie jako metoda zbierania danych jakościowych. Może stanowić samodzielną, ale także uzupełniającą metodę gromadzenia materiałów.

Analizując przedstawione rodzaje wywiadów zauważyć można, że niektóre z nich bardziej zbliżone są do wywiadu standaryzowanego (np. wywiad w oparciu o dyspozycje), inne natomiast skrajnie się od niego różnią (np. wywiad recepcyjny). Wywiad stosowany w badaniach ilościowych.

" Zwraca na to uwagę R.G. Burgcss. Com ersations with a n_t,m in/crvin\‘ in rJucalioruit rrsttirch. ..Stmlics in Qualiiativc Meihodolo* ” J ^e,^^noS^ntPhic

U