PICT6356

, _{|0 zmian},_e. Natomiast wiedza dzisiejsza może zostać zmodyfikowana bądź

‘^ta/ać    nalcIt^nS nie jest jedyną dziedziną kultury dostar-

„mcci człowiekowi informaeji o istniejącej rzcczywtstoscu Je, poznaniu służy r Su nież sztuka i literatura. W odróżnieniu od tych dziedzin twórczości ludzkiej, iiiuka dąży do wszechstronnego poznania i wyjaśnienia istniejącej rzeczywisto-śći lub jakiegoś stanu rzeczy. Dzięki temu badana rzeczywistość jest opisana, klasyfikowana i wyjaśniana za pomocą systemu twierdzeń charakteryzujących zwi i/k. zależności między różnymi rodzajami zjawisk, dostarczając jednocześnie wiedzy i wskazówek jak zmieniać istniejącą rzeczywistość, aby bardziej służyła człowiekowi.

3. Cele poznania naukowego

Badania naukowe mogą służyć wielu celom. Stąd ważnym jest, aby je w sposób jasny i precyzyjny formułować. Cel to pożądany stan rzeczy, jaki zamierzamy w wyniku określonego działania osiągnąć. W odniesieniu do badań naukowych jest nim odkrywanie i poznanie istniejącej realnie rzeczywistości przyrodniczej bądź społecznej. Bez jasno sprecyzowanych celów nic może być mowy o podejmowaniu badań w ogóle, gdyż. z nich wynika określona koncepcja badawcza. Wpływają one na tok i sposób postępowania badawczego, jak i na zespół tych czynności, które związane są z udzieleniem odpowiedzi na sformułowane problemy czy pytania badawcze.

Istnieje wiele ujęć powyższych kwestii. Różny też jest sposób udzielania odpowiedzi na pytanie: „po co”, czy „w jakim celu” prowadzi się badania? Rezygnując z prezentacji różnych wyjaśnień jak i icłt klasyfikacji, przyjrzyjmy się niektórym z. nich. Według jednej, celem badań jest poznanie realnie istniejącej rzeczywistości społecznej czy opis jakiegoś zjawiska, zdarzenia, jednostki czy instytucji. Według innej, celem badań jest dostarczenie wiedzy, aby można istniejącą rzeczywistość wszechstronnie poznać, zrozumieć i wyjaśnić. Można zatem powiedzieć, iż celem badan naukowych jest dostarczenie dającej się zweryfikować wiedzy umożliwiającej opisanie, zrozumienie i wyjaśnienie interesujących badacza zjawisk i procesów, jak i przewidywanie wynikających z nich następstw.

Badania nastawione na realizację celu deskryptywnego, starają się opisać istniejącą rzeczywistość i uzyskać odpowiedź na pytania typu: „Jak jest” bądź, ..Jak się rzeczy mają?”, np.: „Ilu uczniów przychodzi do szkoły bez śniadania?”; lub „W jakich warunkach matcrialno-bytowych znajdują się dzieci rodzin wielodzietnych¹'" Badania nastawione na wyjaśnienie, dążą do udzielenia odpowiedzi na pytania „dlaczego”, np.: „Dlaczego rzeczy mają się tak jak się mają”? bądź ..Jak dane zjawisko można wyjaśnić?". Natomiast badania prcdywistyczne „c,„ htó. w hliżsżcj łub uatej

struktura wykształcenia społeczeństwa za 20 30 lat’’" Umiciętn    ' ^Zlc

wania zjawisk jest uważana za podstawową cechę naukowego

Badania, które zmierzają do wyjaśnienia zjawisk i przewidywania wynikai* cycli z nich następstw, są głównym celem badań nauk przyrodniczych Naiomnrt badania, zmierzające do poznania i rozumienia zjawisk i procesów, są główny celem badan społecznych w tym i badań pedagogicznych. Podkreślić należ- ^ konkretne badania mogą i zazwyczaj realizują więcej niż jeden cci badawczy. *’

3.1. Wyjaśnienie

Jednym z najważniejszych celów badań naukowych jest wyjaśnienie zjawisk będących przedmiotem zainteresowań danej nauki. Wyjaśnić jakieś zjawisko czy stan rzeczy, to nic innego jak udzielić odpowiedzi na pytanie: „Dlaczego jest tak jak jest”; „Dlaczego rzeczy mają się tak jak się mają?” lub „Dlaczego coś istnieje?”. Na tak postawione pytania można udzielić odpowiedzi typu: Jest tak dlatego, ponieważ istnieją takie a takie przyczyny, powodujące taki stan rzeczy". 1 tak dla przykładu: Dyrektor szkoły wyjaśnia burmistrzowi gminy, dlaczego co czwarte dziecko przychodzi do szkoły głodne, powiadamiając go, iż rodzice tych dzieci są biedni, gdyż nie mają pracy: Lekarz wyjaśnia rodzicom przyczyny wysokiej temperatury dziecka, powiadamiając ich. że ma ono zapalenie pluć; Fizyk wyjaśnia uczniom, dlaczego lód pływa w wodzie, mówiąc, iż zjawisko to jest konsekwencją innego prawa głoszącego, że masa właściwa lodu jest niniejsza od masy właściwej wody i dlatego lód pływa w wodzie.

W każdym / podanych przypadków uzyskujemy pewne informacje, które wyjaśniają, dlaczego określone zdarzenie czy proces następuje. Na ogół polega to na określeniu przyczyn, które spowodowały wystąpienie jakiegoś skutku. Pojęcie przyczy nowość i odnosi sic do większości podejmowanych badań naukowych i zawiera się w stwierdzeniu, że wszelkie zjawiska i Zdarzenia mają swoje przyczyny. Gdy dane przyczyny rozumiemy, pojmujemy jednocześnie, dlaczego dane zjawisko zachodzi tak a nic inaczej. W kategoriach filozoficznych perspektywę tę nazywamy determinizmem. gdyż wystąpienie jakiegoś zdarzenia jest powodowane jest determinowane innym zjawiskiem. Można powiedzieć, że wyjaśnienie opisuje sytuację, w której jedno zjawisko jest wyjaśniane za pomocą drugiego zjawiska popt7.cz odwołanie się do praw ogólnych. Im o

mogą różnić się jednak rodzajem związków zachodzących mię z> zjawis'ami wyjaśniającymi a zjawiskami wyjaśnianymi.

29

28