PICT6403

średnio obscrwowalnę.

6.2. Rodzaje wskaźników

W zależności od charakteru powiązania wskaźnika z właściwością wsk waija - zmienną (indicatum), można je podzielić na:    •

a)    Wskaźniki definicyjne;

b)    Wskaźniki empiryczne;

c)    Wskaźniki infcrencyjne;

d)    Inne wskaźniki.

a) Wskaźniki definicyjne

Wskaźniki definicyjne wskazują na rodzaj powiązania wskaźnika zc zjawiskiem wskazywanym. Niekiedy między badanym zjawiskiem a jego wskaźnikiem zachodzi relacja tożsamości pojęciowej, tzn., żc sam wskaźnik jest tjr zjawiskiem, które chcemy zbadać, a jego charakterystyczne cechy składają się na treść danego pojęcia. Dobór wskaźnika do określonego zjawiska, polega ri uprzednim zdefiniowaniu danego zjawiska, które wskaźnik ma wyrażać. Tak na przykład, liczba otrzymanych przez ucznia w teście socjometrycznym wyborów można przyjąć za wskaźnik jego pozycji społecznej w klasie. Przyjęcie n wskaźnik ..ilość otrzymanych wyborów" jest uzasadnione, ponieważ na treść definicji „pozycja socjometryczna" składa się ilość otrzymanych wyborów. Pt» wadzący badania, może natomiast określić, jaka ilość dokonanych wyborco, spośród wszystkich możliwych, odpowiadać będzie wysokiej, średniej czy n.-^skiej pozycji socjomctryczncj. Badający może przyjąć, że uzyskanie:

do 50.0% możliwych wyborów, oznacza niska pożycie 50% 75%. możliwych wyborów to średnia pozywa . 75% mo/uwych wyborów, to wysoka pozycja socjomctryczm

wskaźnikiem taktego np. zjawiska, jak „obowiązkowość" ucznia może bvć częstotliwość opuszcza,na przez mego zajęć szkolnych czy IckSaTLI „ck do szkoły. Dobór wskaż,„ka do tego zjawiska polega „a niowaniu pojęcia „obow.ązkowosc Jeżeli badacz przyjmie. I ..obowitko' .„ość- iest wyrażona obecnością ucznia na lekcjach, wów™.    ¹

O wsku/juwb"    .....__{v    IVINU} wicay, gay zakres zna

czeniowy wskaźnika jest tożsamy z zakresem znaczeniowym definiowanego pr/cz wskaźnik pojęcia. Dziękii temu, wskaźnik określa w pełni właściwość wskazywaną i dostarcza kryteriów pozwalających w odniesieniu do każdego zjawiska określić, czy mieści się ono w pojęciu definiowanym czy też. nie.

b) Wskaźniki empiryczne

O wskaźnikach empirycznych mówimy wówczas, gdy wskaźnik jako zjawisko obserwowalnc jest różny od zjawiska wskazywanego, a związek między wskaźnikiem a zjawiskiem wskazywanym ma charakter zależności empirycznej rozst rzyga In ej bezpośrednio na podstawie obserwacji. Przykładowo: posiadanie przez ucznia instrumentu muzycznego, może być empirycznym wskaźnikiem jego zamiłowania do muzyki. Utratę przytomności przez człowieka, można przyjąć za wskaźnik zakłócenia w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu, zaś posiadanie przez kogoś luksusowych dóbr materialnych, np. samochodu, willi czy innych dóbr luksusowych, świadczyć może o jego zamożności. Podkreślić należy, iż nic tylko takt posiadania instrumentu muzycznego, utrata przytomności czy posiadanie luksusowych dóbr materialnych, które to stany czy przedmioty poddają się obserwacji zewnętrznej, mogą być wskaźnikami. Wskaźnikami tych stanów i przedmiotów mogą być także inne zjawiska.

Z obserwacji potwierdzających posiadanie przez ucznia instrumentu muzycznego, utratę przez człowieka przytomności czy posiadania luksusowych dóbr materialnych jako istniejącej racji (wskaźnik), wnioskujemy o zamiłowaniu danej osoby do muzyki, o zakłóceniu w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu czy o zamożności danej osoby, jako o następstwie, czyli o właściwości wskazywanej przez dany wskaźnik. Nie można jednak wnioskować o następstwie, tj. o zamiłowaniu do muzyki, o zakłóceniu w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu czy o zamożności danej osoby, gdy dana osoba nie posiada instrumentu muzycznego, gdy nie utraciła przytomności, lub. gdy nie posiada luk-

123