Profilaktyka i leczenie odleżyn (1)

PROFILAKTYKA I LECZENIE ODLEŻYN

Najważniejszym (i honorowym) zadaniem każdej osoby wykwalifikowanej w pielęgniarstwie neurochirurgicznym jak i każdego zespołu pielęgniarskiego powinno być przeprowadzenie chorego przez skrajnie trudny i nieraz długotrwały proces bez śladu zmian troficznych na skórze. Nie jest to zadanie łatwe. Każda, nawet mała, ale trudno gojąca się zmiana troficzna skóry, odleżyna, aczkolwiek zawiniona przez szereg różnych sumujących się czynników, ciąży w pierwszym rzędzie na osobach bezpośrednio związanych z opieką, czyli na personelu pielę-gm.ir.kim i należy zdawać sobie z tego sprawę.

< 'dle/yny u elekiem ciągłego niedokrwienia tkanek, wywołanego przez dłu-gnliwuK bądź |niwiai/ający się ucisk. Takie niedokrwienie prowadzi faktycznie d«. mumii nurtu a/yeh różnej grubości i to jest istota odleżyn. Martwa tkanka ulega i lemat I .i< |t i oddzieleniu od tkanki zdrowej i tworzy się rana. Tak jak długo się goi, istnieje problem odleżyn.

Na powstanie odleżyn ma wpływ przede wszystkim upośledzona zdolność do samodzielnej zmiany pozycji lub brak tej zdolności wywołany ubytkami funkcji ośrodkowego układu nerwowego w zakresie funkcji psychoruchowych (znacznego stopnia zespół otępienny lub niedowład albo obydwa czynniki razem wzięte).

Czynnikami sprzyjającymi tworzeniu się odleżyn są:

zły stan odżywienia, wynikający z zaniedbania chorego przed przyjęciem do szpitala lub długotrwałego pobytu w szpitalu i konieczności nieustannego żywienia pozajelitowego czy przez zgłębnik, bez możliwości alimentacji w sposób naturalny,

zanieczyszczanie się chorego (nietrzymanie moczu i stolca) z powodu braku kontroli ośrodkowej lub zaburzeń jelitowych wywołanych długotrwałym sztucznym odżywianiem, zaburzenia świadomości,

współistnienie chorób, w których stosowana jest sterydoterapia, chemioterapia (np. nowotwory), porażenia i niedowłady,

wiek,

wstrząs.

we.

chorzy z ograniczoną ruchomością, nawet na niezbyt cilugi okres, a

długotrwale unieruchomieni, są narażeni na powikłania od leży no

Do niezbędnych elementów profilaktyki zapobiegającej zmianom troficznym skóry należą:

obligatoryjna zmiana ułożenia ciała chorego nie rzadziej niż co dwie godziny - element pierwszorzędny, najistotniejszy, bez którego następne nie mają już zupełnie znaczenia,

pielęgnacja skóry (czystość, nawilżenie),

stosowanie materacy i poduszek przeciwodleżynowych,

odpowiednie żywienie (dieta wysokobiałkowa),

zintegrowany system higieny osobistej,

odpowiedni sprzęt do transportu i przenoszenia chorego,

wiedza chorego i rodziny na temat profilaktyki odleżyn.

Miejscami szczególnie narażonymi na powstanie odleżyn są tzw. powierzchnie nośne ciała (na których spoczywa ciało chorego w zależności od pozycji caz miejsca), gdzie grubość tkanek (mięśniowej, podskórnej - tłuszczowej, a więc odległość miedzy kośćmi a skórą jest stosunkowo niewielka. W tych miejscach skóra uciśnięta przez niepodatne podłoże z jednej strony i niepodatne struktury kostne najłatwiej ulega niedokrwieniu i zmianom martwiczym. Takimi miejscami są: okolica kości krzyżowej, krętarze większe kości udowych, pięty, kostki boczne, guzy kulszowe, okolica potylicy, okolica łopatek, wyrostki kolczyste kręgosłupa, okolice łokci i kolan.

Miejsca te muszą podlegać stałej obserwacji i na nich przede wszystkim powinny ześrodkować się działania profilaktyczne.

W ocenie ryzyka rozwoju odleżyn można posłużyć się skalą Doreen Norton, gdzie ryzyko rozwoju odleżyn stwierdza się u pacjenta z wynikiem równym 14 punkom lub niższym, albo skalą CBO (wg Dulek Consensus Prevention of Bed-sores CBO), gdzie ryzyko rozwoju odleżyn stwierdza się u pacjentów z wynikiem równym 8 punktom lub wyższym. Natomiast w ocenie zmian od jeżynowych można posłużyć się skalą Torrance a lub skaląEnisa i Sarmiento. Również coraz częściej w diagnostyce stopnia odleżyny wykorzystuje się skalę kolorową, przy pomocy której każda pielęgniarka może zaznaczyć graficznie zaawansowanie zmiany chorobowej.