Psychologia ogólna15

.-■■■ i,i‘ ' ii

43

ITajwiękaze problemy powstają w związku z dwiema innymi - podstawowyni z punktu widzenia naukowej wartości badania psychologicznego - właściwościami dobrego testu, z jego trafnością i rzetelnością. Trafny jest test, który faktycznie bada to, do czego został skonstruowany, tymczasem wybór zadań badających poziom interesujących cech psychicznych i tylko tych cech (!), jest niezwykle trudny. Również uzyskanie rzetelności testu nie jest proste. Rzetelność określa się dokładnością, z jaką test mierzy to, co mierzy: w badaniu testem rzetelnym te same osoby, zbadane nim powtórnie, uzyskać winny takie same lub zbliżone wyniki. Testy można sensownie konstruować dla badania cech względnie trwałych. Zmienność wyników w powtórnym badaniu świadczy więc o działaniu czynników, które test winien wyeliminować oraz o tym, że zadania zostały wadliwie dobrane.

W związku z ukazanymi zaletami metody testów wiązano z nią - mimo wszystkich trudności konstrukcyjnych i interpretacyjnych - wielkie nadzieje na szybki postęp w precyzyjnym określaniu zdolności i innych cech psychicznych. 0 zainteresowaniu tą metodą świadczy lawinowa produkcja różnych testów, jaka rozpoczęła się na przełomie XIX ± XX w. i jaka trwa do dzisiaj. Mnogość i różnorodność opracowanych testów nie oznacza jednak, iż psychologia uzyskała tak wiele cennych narzędzi badawczych. Dobrych testów jest stosunkowo niewiele. Sprawia to głównie pewna sprzeczność między koncepcją i założeniami tej metody, ujmującej zawsze z e-stawy wybranych cech (lub poszczególne cechy) ilościowo, a naturą przedmiotu badania psychologii, tzn. całości zachowania stanowiącego specyficzną odpowiedź badanego na sytuację badania (zadanie, pytanie). Dokonywanie "wyboru” składowych tej całości jest zawsze ryzykowne, gdyż całość ta nie jest składanką, a poszczególne cechy (aspekty) zachowania się nie istnieją odrębnie. Uproszczeniem jest więc ich wyodrębnianie i opisywanie, a tym bardziej ilościowa ocena ich poziomu u danej próby na podstawie wyników testowania.

Wyniki testu nie mogą stanowić wystarczającej podstawy do formułowania diagnozy, prognozy i np. terapii. Dotyczy to nawet dobrze opracowanych testów, których wyniki wysoko korelują z wynikami uzyskanymi w naturalnym badaniu lub w sytuacji spontanicznego zachowania się. Testy pozwalają na utworzenie bardzo powierzchownego i statycznego obrazu badanych cech, niemożliwe jest ukazanie ich dynamiki, rozwoju i różnorodnych związków z innymi właściwościami.