religia a kultura0

202 RELIGIA A KULTURA

Poniżej znajdują się przykłady twierdzeń wchodzących w skład skali LAM.

Jezus chodził po wodzie i wskrzeszał umarłych.

(L)    Zgadzam się, ponieważ istnieje wiele świadectw mówiących o tym, że Jezus rzeczywiście przywracał do życia umarłych. Te świadectwa mówią o władzy Boga nad siłami natury.

(A) Nie zgadzam się, ponieważ są to prawdopodobnie wyolbrzymione opowieści o wydarzeniach, które nie mogą być wyjaśnione w oparciu o naszą znajomość praw przyrody.

(M)    Zgadzam się, ale tylko w tym sensie, że są to obrazowe sposoby opisywania ludzkiej świadomości sensu życia, w relacji do boskiego objawienia.

Biblijna historia stworzenia świata opiera się prawdopodobnie na jednym z wczesnych mitów babilońskich.

(L)    Zgadzam się, ponieważ większość religii zawiera w sobie taką historię stworzenia świata. Współczesne teorie naukowe na temat początków wszechświata zastąpiły tamte starożytne opisy.

(A) Nie zgadzam się, ponieważ biblijna historia stworzenia nie powtórzyła się nigdy w żaden sposób. Odnosi się ona tylko do stworzenia przez Boga świata i człowieka.

(M)    Zgadzam się, ale zasadniczym celem historii o stworzeniu świata jest symboliczne wyrażenie boskiej twórczej i odkupicielskiej relacji z człowiekiem i wszechświatem.

Skala Religijności Niedoktrynalnej

Skala ta została co prawda skonstruowana przez socjologa religii, Miltona Yin-gera, ale chętnie wykorzystuje się ją w badaniach psychologicznych. Jej celem było prowadzenie badań nad międzykulturowymi, niedoktrynalnymi aspektami religii, odnoszącymi się do zagadnień ostatecznych, będących uniwersalnym przedmiotem ludzkiej troski. Są to, zdaniem Yingera, takie problemy, jak bez-’ sens życia, cierpienie i niesprawiedliwość. Miara religijności niedoktrynalnej oparta została na założeniu, że zainteresowanie problemami egzystencjalnymi stanowi strukturalną podstawę większości przekonań i zachowań zarówno tych, które tradycyjnie nie są nazywane religijnymi, jak również zachowań i poglądów religijnych.    _#

Yinger opracował wstępnie skalę złożoną tylko z 7 twierdzeń, następnie " zaś rozszerzył ją do 20 twierdzeń i sprawdzi] jej funkcjonowanie w innych kul-

^3! J.M. Yinger, A struciural examinations of religion, „Journal for the Scientific Study of Religion”, 1969, 8, 88-99.

,

Metody badań psychologii religii    203

turach. Przeprowadził badania w 11 innych krajach niż USA, między innymi w Korei, Japonii i Tajlandii. Badania empiryczne, przeprowadzone przy użyciu tej skali przez innych naukowców³³, wskazują na różnorodne problemy psy-chometryczne związane z konstrukcją tego narzędzia.

Poniżej znajdują się przykładowe twierdzenia z rozbudowanej w roku 1977 wersji skali. Na każde z twierdzeń osoby badane zakreślają odpowiedź na 5--stopniowej skali Likerta, obejmującej odpowiedzi od: całkowicie się zgadzam do całkowicie się nie zgadzam.

•    Błędem jest sądzić, że zmniejszenie ilości cierpienia na ziemi jest szczególnie ważnym problemem, przed którym stoi ludzkość.

•    Za życia ostatnich pokoleń wzrosła ilość niesprawiedliwości na świecie.

•    Nie zgadzam się z wieloma poglądami i praktykami wyrażanymi przez religie światowe, ale jednocześnie uważam je za cenny sposób podejmowania najważniejszych problemów człowieka.

I

t

u

Skale Orientacji Religijnych

Innym nurtem poszukiwań odpowiedzi na pytanie o religijność indywidualną jest pytanie o motywacje tej religijności. Są to oparte na gruncie psychologii ■ religii rozważania na temat sposobów bycia religijnym, czyli mówiąc innymi słowy - na temat orientacji religijnych. O orientacjach tych była mowa w części • tego rozdziału, poświęconej operacjonalizacjom pojęcia religii dla celów' badań empirycznych. Skala Orientacji Religijnych Allporta-Rossa jest bardzo popularnym narzędziem do badania religijności. Jak wykazały jednak analizy przeprowadzone przez Stephena Kraussa (2002), skalom tym brak dostatecznej trafności. Według Allporta, skala religijności wewnętrznej miała mierzyć religijność dojrzałą i miała być jednym krańcem kontinuum religijności, na którego drugim \ biegunie miała znajdować się orientacja zewnętrzna. Późniejsze badania udo-| wodniły, że wymiar zewnętrzny i wewnętrzny nie mieszczą się na tym samym | kontinuum. Skala wewnętrzna mierzy nie dojrzałość religijną, lecz uwewnętrz-|    nienie motywacji religijnej. W wypadku skali religijności poszukującej okazało

1    się, że jest ona konstruktem niejednorodnym, a więc powstaje trudność w inter

pretacji uzyskanych przy jej pomocy wyników. Chęć usunięcia trudności w posługiwaniu się tymi skalami doprowadziła do zbudowania przez Krausa Kołowego Modelu Skupień na wymiarach Zaangażowanie i Złożoność Myślenia (Commitment - Re/lectmty Circumplex Model). Pierwszy wymiar modelu -horyzontalny - obejmuje kontinuum brak złożoności - złożoność (Krauss po-

³²    J.M. Yinger, A comparative study of the substructures of religion, „Journal for the Scientific Study of Religion”, 1977, 16, 67-86.

³³    W.C. Roof, C.K. Hadaway, D. Hewitt, R. Morse, Yinger 's measure of non-doctrinal religion: A Norłheastern tes(_y „Journal for the Scientific Study of Religion”, 1977, 19, 403-408.