s 64 65

wzruszeń dziecka jeM wielka, różnorodność środków pr/ciuawiania do niego nieograniczona.

• ¹

•

W wieku przedszkolnym dziecko jest niezmiernie wrażliwe na poezję i znajduje to oddźwięk u pisarzy. Dla dzieci do lat sześciu większość książek może nawet zbyt dużo pisana jest wierszem. Dla dzieci siedmio¹, ośmioletnich mamy również wiele utworów wierszowanych. Powyżej togo wieku sytuacja zmienia się całkowicie. Dla dzieci około lat dziesięciu można by znaleźć zaledwie kilka utworów poetyckich, jak legenda o Kolumbie lub o syrenie warszawskiej Szclburg-Zarcmhiny, lecz większość książek dla dzieci w tym wieku to utwory pisane pro/;).

Ma to uzasadnienie w stosunku dzieci dziesięcioletnich i starszych do poezji i prozy.

Istotnie, dzieci te coraz bardziej przekładaj.) prozę nad poezję, niektóre wręcz z niechęci;) odnoszą się do kshj/ek pisanych wierszem, „li. to wiersze" mówi dziecko zajrzawszy do ksi.jżki i rezygnuje z czytania W omawianym okresie dzieci staj;) się pożeraczami akcji, a tę znajdują przede wszystkim w powieściach. Zamiłowanie do poezji ustępuje na plan dalszy lub zanika i nawet tak wybitny poeta jak Tuwim, wspominając ten okres swego życia, wyznaje, że poezja nie obchodziła go wtedy wcale, a zainteresowania jego skupiały się pizede wszystkim na doświadczeniach przyrodniczych i studiowaniu języków „egzotycznych" na podstawie ksl.jżek podróżniczych. ,,Fantastyczne doświadczenia chemiczne, węże, trytony, jaszczurki, zioła lekarskie, potem jakitckic czy papunskic słówka, wreszcie esperanto to owszem... ale poezja?..." ¹)

Dodać lizeha, że niechęć do poezji w wieku 10 H lat wyraźniej występuje u chłopców niż u dziewcząt. U tych ostatnich trudno właściwie mówić o zaniku tego zamiłowania. Poezja jest jedna z dróg zaspokojenia potrzeb uczuciowych, które się bud/;) w tym wieku, tylko nie każda / dziewcząt odki ywn tę drogę.

Obserwacje dzieci i rozmowy z nimi wskazuj.'] niezbicie, że czytelnicy od dziesięciu lat wzwyż stanowczo wol;| prozę niż poezję. ,,Wiersze przeczytać przeczytam, ale mnie nie interesuj.')" mówi:) często A oto przyczyny, dla których wol.j prozę: „bo więcej obrazowo przedstawia rozgrywając¹} się akcję", „bo w wierszu nie Ula takiej treści", ,,wyraźniej powiedziane, można więcej wc/.uwac się w to wszystko", „więcej zrozumiałe", „lżej czytać", „w powieściach jest więcej akcji", „proza jest łatwiejsza, zrozumiała, w wierszu więcej wyrazów poetycznych, niezrozumiałych, proza jest pospolita, do życia dostosowana. Prozę wolę". Częste jest zjawisko, źe najpiękniejsze poematy, jak np. Pan Tadeusz, wydaj;) się dzieciom nudne. „Całego Pana Tadeusza nie czytałam, bo umie znudził strasznie, więc rzuciłam w k.jt i wzię-lam coś ciekawszego" pisze w ankiecie przeprowadzonej przez 1’otworow* •.ky Dmochowska uczennica kl. VII.

A jednak to nie znaczy, Ac dzieci w tym wieku nie si| zdolne do udczu*

4 i.i pięknu wierszu. Zdarzaj.) sic i takie, które ze szczególnym zamiłowaniem /wracają się do poezji, wcrltijq grube tomy, uc/.| się z zapaleni wiedzy na pamięć, zapoznaj.) ^i^: z laniem Tadeuszem czy Obrazkami Konopnickiej na długo przedtem, zanim wymagać tego od nieb będzie program szkolny.

Cóż wiemy o uczuciach i myślach dziecka czytającego poezje? Od dzieci w omawianym wieku trudno dowiedzieć się czegoś bliższego o ich przeżyciach lego typu. S.) to sprawy, które im trudno sformułować, o których Im trudno Dtówić IJrak im odpowiedniego dystansu wobec własnych doznań, zwłaszcza że przeżycia związane z poezjo często subtelne i trudno uchwytne. Więcej wiatki rzticajtj na tę sprawę wspomnienia osób dorosłych, które w dziecin* Iwie miały możność stykać się z poezja. Z ich wspomnień widać, że dla wielu z tych ludzi poezja była źródłem głębokich przeżyć, które niejednokrotnie wiacaly jak eclm w późniejszym życiu. Zamiłowanie to częściej występowało u kobiet niż u mężczyzn. Porywało je bohaterstwo, treści patriotyczne, poruszały momenty społeczne, ukazane poprzez Indywidualne przeżycia ludzkie. Kontakt z poezja nabierał nieraz cech głębokiej intymności. Wzruszenia i przeżycia najbardziej osobiste, o których trudno mówić, pozostawały sprawa kontaktu dziecka z ulubionym tomem poezji Do przeżyć tych należało zastanawianie się nad swym charakterem, do czego poezja pobudza nieraz lapidarnymi a pełnymi treści sformułowaniami, działającymi „udc* r/eniowo" jako odkrycie jakiejś istotnej i głębokiej prawdy; należało zastanawianie się nad przeżyciami innych, nad czyimś cierpieniem i radości.); należała, szczególnie dla dziewcząt, erotyka, znajdująca w tym wczesnym itndluru ujście, a zarazem pokarm w poezji. W Szwajcarii dla wielu dziewcząt było objawieniem, a stówa Konopnickiej:

Czy wiesz...

Co znaczy „kocham", to najświętsze słowo,

Co pada i piersi jako strzała złota I jak królewskiej purpury zasłona Oddziela ciebie, wzruszeniem różowa I drżycy snami szczęścia dziewiczemi,

Od wszystkich ludzi na całej tej ziemi, r.yś otworzyła jednemu ramiona ?•)

dla niejednej czytelniczki były naprawdę „zlot!) strzały", która pndnla w > rcc i budziła w nim dziwny niepokój na długo przedtem, zanim odezwało dę pierwsze drgnienie prawdziwego uczucia. Do przeżyć wywoływanych poe/jy należało też nieraz bardzo silne, choć nic zawsze świadome, przeżycie piękna słowa. Jedna z dorosłych kobiet wspomina wielki wstrząs, jakim

•) M. Konopnicka Do koblriy.

» hę «

1

Tuwim J. Sial/ (v% 73-lcclo iirml/lu), „Życic Warszawy"; U, XI. 1(03,

» (>j ¹