Salomonowicz (23)

Na zakończenie uwag o technicznych wartościach, jak i brakach technicznych kodyfikacji warto zauważyć, iż ustawodawca przyjął, jako powszechną regułę w konstrukcji przepisów szczególnych, definiowanie we wstępie ogólnej powinności, której przekroczenie stanowi przestępstwo danego typu, by następnie bardzo szczegółowo klasyfikować różne możliwe sposoby i okoliczności zamachu na dane dobro prawne, uprzednio zdefiniowane. Rozważając układ systematyczny części szczególnej zauważmy, iż wśród wysuniętych na czoło przestępstw publicznych przestępstwa przeciw państwu zdecydowanie zmajoryzowały przestępstwa przeciw i cłigii (których ujęcie stanowiło jedno z najdonioślejszych osiągnięć kodyfikacji pruskiej)¹⁰¹ oraz iż nadal, zgodnie z feudalną tradycją hierarchii dóbr jednostki, ochrona czci wysunięta została na czoło wśród przestępstw o charakterze prywatnym. Analiza treści przepisów szczególnych prowadzi do stwierdzenia, iż obok nowych prawniczych rozwiązań i obok przepisów reprezentujących realizację postulatów oświeceniowych nadal w prawie karnym pruskim znaczne miejsce zajmują sformułowania i przepisy otwierające drogę do korzystnej dla interesów feudalnych realizacji prawa represji karnej¹⁰².

Przepisy prawa karnego w „Landrechcie" były, podobnie jak i cała kodyfikacja, kształtowane w toku długich prac kodyfikacyjnych, powstawały w duchu fryderycjańskiej monarchii i były dziełem łudzi, którzy reprezentowali dobrze tę mieszaninę oświeconych poglądów i absolutnych policyjnych tendencji, jaką była ideologia oficjalna monarchii, której feudalny w swej masie aparat państwowy wkroczył na drogę ograniczonych reform społecznych i państwowych, które przecież w ostatniej fazie rządów Fryderyka Wielkiego uległy zawężeniu w realizacji. Nasza analiza wykazała, iż jakkolwiek klasowe interesy szlachty znalazły parokrotnie jaskrawy wyraz w niektórych sformułowaniach części szczególnej tytułu XX, jakkolwiek pozycja stanowa sprawcy czy też pokrzywdzonego nie pozostała w pełni poza zakresem zainteresowań oficjalnych prawa karnego, a system kar „Pruskiego Landrechtu” daleki byl od pełnej realizacji wielu postulatów humanitarnych, to jednakże kodyfikacja

¹⁰¹ W miejsce przestępstw przeciw retigii kodyfikacja pruska wprowadziła nowoczesne pojęcie przestępstw przeciw prawom wyznań religijnych uznanych przez państwo (§ 211) Zakres tej ochrony i łagodność kar przewidzianych za naruszenie tych przepisów były wielkim krokiem naprzód.

Do elementów ukazujących stanowy nadal charakter prawa karnego zaliczane było utrzymanie tak zwanego ms autigtmdi wobec służby, szerokie ujęcie typowo feudalnego przestępstwa przeciw czci aż w 155 paragrafach. Pozycja Sianowa stron określała metodę postępowania w takich przypadkach, jak i wymierzanie kary w przypadku zniewagi. Także przepisy o pojedynkach uprzywilejowywały „ludzi honoru" w feudalnym rozumieniu tego słowa. Tak więc elementy klasowej oceny wydarzeń w polu represji karnej szczególnie są widoczne w paragrafach 607-618 w związku 2 problemem naruszenia prestiżu elit przez niewłaściwe zachowanie osób zależnych czy niskiego stanu.

pruska stanowiła w dziedzinie prawa karnego poważny krok naprzód. Stanowisko nauki niemieckiej, wskazujące marginesowo, iż w dziedzinie prawa karnego „Landrecht” stanowi! podsumowanie polityki reform karnych Fryderyka II, jest słuszne: reformy te, ograniczone w swym zasięgu, stanowiły niewątpliwie jeden z najdonioślejszych przykładów realizacji postulatów europejskiej literatury humanitarnej. Kazuislyczny i mocno chaotyczny w swej systematyce, wręcz nieprzejrzysty w treści, daleki od udanego rozwiązania problemów techniki kodyfikacyjnej był przecież tytuł XX „Landrechtu" najpełniejszą wówczas kodyfikacją karną w Europie, a jego wady techniczne wynikały głównie z pewnych przyjętych założeń i ich często nieporadnej realizacji. Kodyfikacja pruska stanowiła nie tylko pewien etap w rozwoju niemieckiego ustawodawstwa, lecz także etap w rozwoju niemieckiej terminologii prawnej, choć nie osiągnęła poziomu językowego kodyfikacji austriackich. Podkreślamy w zakresie prawa karnego niewątpliwą laickość przepisów, jakże jawną w przepisach o przestępstwach przeciw związkom religijnym, jak i kwestię nastawienia prewencyjno-moralizatorskiego kodeksu, którą to cechę musimy uznać zgodnie z całą naszą wiedzą o poglądach wieku oświecenia za realizację postulatów literatury humanitarnej. Jeżeli byśmy chcieli spojrzeć porównawczo na prawo karne „Landrechtu" z perspektywy ówczesnych prac kodyfikacyjnych austriackich, które doprowadził)' do ogłoszenia kodeksu karnego Józefa II (1787), to musielibyśmy stwierdzić, iż oba te pomniki ustawodawcze, które powstały równolegle w czasie, wykazują - wbrew może pozorom - wiele cech zbieżnych, opierają się na podobnych założeniach światopoglądowych, choć w wielu rozwiązaniach (a zwłaszcza w swej formie zewnętrznej, przyjętej techniki kodyfikacyjnej) wykazują daleko idące różnice. Dążenie do osiągnięcia maksymalnej przyslępności i zrozumiałości kierowało krokami kodyfi-katorów w obu krajach, jednakże jedynie twórcy „Landrechtu" poszli drogą nużącej kazuistyki. Podkreślając to, co było novum w rozwiązaniach jednego i drugiego kodeksu, zauważmy, iż najdobitniejszy wpływ oświecenia widoczny jest w katalogu kar obu kodeksów, a także we wprowadzeniu w „Landrechcie” do tekstu kodeksu karnego licznych przepisów o charakterze prewencyjno-policyjnym.

Dodajmy jednak, iż kodeks karny pruski pozostawał swymi licznymi przepisami części szczególnej silniej związany z tradycją feudalną niż kolejne austriackie kodeksy karne (1787-1803). Także i zasięg realizacji postulatów humanitarnych odnośnie do katalogu kar był w przypadku pruskim węższy, zwłaszcza jeśli pamiętamy o jakże głośnej decyzji k.k. 1787 znoszącej w postępowaniu zwyczajnym karę śmierci.

Między kodeksami austriackimi i toskańskim z jednej strony a czołowymi osiągnięciami pierwszych lat XIX w. (k.k. francuski i bawarski) prawo karne „Landrechtu Pruskiego” z 1794 r. zajmuje pozycję godną uwagi. Oceny zbyt krytyczne pomijają, nie dostrzegają wystarczająco