Salomonowicz (27)

100

Układ k.k. 1810 był następujący: 1) Przepisy wprowadzające. 2) Księga pt. „Des peines cn matiere criminelle et correctionnelle et de leurs effets” dotyczyła ścigania zbrodni i występków. 3) Księga II określała zasady skazywania za zbrodnie i występki. 4) Księga III obejmowała część szczególną definiującą poszczególne zbrodnie i występki. 5) Księga IV obejmowała przepisy dotyczące wykroczeń (Contraventions). W ten sposób cztery księgi kodeksu obejmowały całość prawa karnego materialnego. Procedura karna ujęta została w odrębnym kodeksie z 1808 r. Pozostał podstawowy podział na zbrodnie, wystęr ki, wykroczenia. Każdemu rodzajowi przestępstw odpowiadał szczegółowo omówiony odrębny katalog kar, a w kodeksie procedury karue odrębny !ok postępowania sądowego. Stąd w przepisach ogólnych dc minowały zagadnienia kary. W przepisach wstępnych stwierdzono, iż obowiązuje zasada millum crhnen, nnlla poena sine lege penali anterieni, usiłowanie zrównano z dokonaniem przy zbrodniach przy występkach tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi, pomocnictwo traktowano na równi ze sprawstwem. Układ części szczególnej systematyzował przestępstwa wedle natury dobra naruszonego, co do dziś stosuje gros kodeksów karnych na świecie¹²⁰.

W jakiej mierze był k.k. 1810 surowszy od poprzednika? - Wydaje się, iż wbrew pozorom różnice nie były tu tak wielkie, jak je zapowiadali sami twórcy kodeksu i Napoleon, który w kodyfikacji widział narzędzie zapewnienia społeczeństwu i państwu bezpieczeństwa, stabilizacji nowego ustroju¹²¹. Podkreślamy z jednej strony taki fakt, iż swoboda sędziego w wymiarze kary została szerzej określona niż w k.k. 1791, choć nadal obowiązywała zasada generalna, iż. to ustawa, a nie sędzia wymierza karę. Szereg jednak przepisów szczegółowych oparto na wprowadzeniu co do wymiaru kary granicy między pewnym minimum a maksimum kary. Rozbudowany katalog kar zapewniał większą elastyczność: istniało łącznie 15 podstawowych rodzajów kar i 7 rodzajów kar dodatkowych. Jeżeli na przykład przewidziano mniej przypadków zagrożenia karą śmierci, to powstała możliwość jej zaostrzenia (przy ojcobójstwie kary dodatkowe cielesne wykonywane publicznie, jak i sama kara śmierci). Przewidziano możliwość wymierzania najsurowszej kary pozbawienia wolności dożywotnich robót publicznych także wobec kobiet. Wprowa-

¹⁷⁰ Układ części szczególnej wedle wartości chronionych przez kodeks był następujący: interesy państwa, ochrona wartości opartych na moralność, naturalnej, na moralności obywatelskiej, ochrona interesów ekonomicznych społeczeństwa i jednostki. Ogólnie dążono do wzmocnienia dyscypliny społecznej, obowiązku lojalności wobec państwa, ochrony człowieka jako jednostki (w tym ochrona bezlitosna prawa własności).

¹²¹ Por. szczegółowa analiza k.k. 1810 P. Lcscoumes i in., op.cit.. s. 178-277. Na s. 171 czytamy, iż w wielu kwestiach zasadniczych różnic w stosunku do k.k. 1791 nie było, choć twórcy k.k. 1810 odżegnywali się w swych wypowiedziach od nadmiernego optymizmu społecznego czy filantropii na rzecz zasady, iz bezpieczeństwo społeczeństwa jest rzeczą najważniejszą.

dzono w szerokiej mierze karę konfiskaty majątku (konfiskata generalna przy zbrodniach politycznych), a także kar grzywny, co stanowiło pewne złagodzenie ścigania niektórych przestępstw. Należy jednak wspomnieć szczególnie o przywróceniu tak zwalczanej kary piętnowania sprawców, zwłaszcza ciężkich przestępstw'.

Nie wszystkie kwestie ogólne prawa karnego rozwiązywał kodeks, wiele spraw pozostawiając doktrynie. Omówić należy w pierwszym rzędzie klasyczny na długo system kar i katalog kar. | Kary cjzielity się na trzy grupy:

1)    afflictmes ou infamanles (cielesne i hańbiące),

2)    conectionnels (poprawcze),

3)    peines de police (policyjne).

jeżeli chodzi o pierwszą grupę kar wymierzanych za zbrodnie, wyglądała ona następująco: 1) kara śmierci, 2) dożywotnie roboty publiczne (z piętnowaniem i śmiercią cywilną), 3) deportacja dożywotnia do kolonii francuskich (śmierć cywilna), 4) czasowe roboty publiczne (od 5 do 20 lat), ciężkie więzienia (la reclusian) (od 5 do 10 lat), 5) jako kary hańbiące: pręgierz (le carcan), banicja (od 5 do 10 lat), degradacja obywatelstwa. Wyroki nadal miały być wykonywane publicznie.

Kary poprawcze: 1) więzienie c-asowe (od 6 dni do 5 lat), 2) pozbawienie na określony czar, praw obywatelskich, cywilnych bądź rodzinnych, 3) grzywna. Istniały też liczne kary dodatkowe. Regułą były nadal kary bezwzględnie oznaczone jakc sankcja, co powodowało, iż Codę Pena!, aż do swej pierwszej wielkiej reformy w 1832 r., a i później, był kodeksem surowym, niemiłosiernie karzącym, zwłaszcza zbrodnie przeciw państwu i przestępstwa przeciw mieniu.

W sumie byl to jednak kodeks nowoczesny, przejrzysty i zwięzły. Stał się głównym wzorem dla mieszczańskiej Europy aż po 1871 r., zachował podstawowe zdobycze mieszczaństwa: równość wobec prawa karnego, legalizm represji karnej, zniesienie arbitralności sądów, laicyzm przepisów.

Podsumujmy stwierdzeniem, iż dorobek rewolucji francuskiej - lata 1791-1810 to kres arbitralności Starego Porządku i jego nieracjonalnego okrucieństwa, ale łącznie z dążeniem nade wszystko do zapewnienia bezpieczeństwa społeczeństwu. Bezpieczeństwo jednostki (przeciw niesłusznemu oskarżeniu) zapewniać miały gwarancje procesowe, by niewinny nie został skazany, jednakże ten, kto jest winny, kto łamie społeczne reguły gry, winien ponieść dotkliwą karę. Jeżeli w 1791 chciano to w pewnej mierze łączyć z humanitarną postawą, to rok 1810 odrzucał wiele złudzeń roku 1789"².

¹²⁵ Por R. Marlinage, Hisloire du droil pćml..., s. 75-77, która podkreśliła, iż po epoce terroru, okrucieństw i destabilizacji społeczeństwa twórcom kodeksu k.k. 1791 wydawał się zbyt „beccariowski". Dlatego w k.k. 1810 przeważał zimny utylitaryzm, bliski libc-