scan0156

250

3.    W. Grajek: Doświadczalne i przemysłowe systemy hodowli komórek zwierzęcych. 1 Hodowle zawiesinne. Biotechnologia. 2 (21). 1993, 22-34.

4.    Hodowla komórek i tkanek roślinnych, pr. zb. pod redakcją M. Zenktelera, PWN, Warszawa 1984.

5.    T. Jankowski. W. Grajek: Mechaniczne uszkodzenia komórek zwierzęcych w bioreakto-rach. Biotechnologia. 3 (22), 1993, 166-183.

6.    M. Kurpicz: Wykorzystanie ciał monoklonalnych do celów terapeutycznych. Biotechnologia. 2 (21), 1993. 105-120.

7.    M. Lavery: Animal Celi Fcnr.entation; w Fermcntation. A Practical Approach. B. McNeil. L.M. Harvcy (cds). IRL Press, Oxford 1990, 205-220.

8.    T. Orlikowska, M. Jerzy: Metody biotechnologiczne w nauce i produkcji kwiaciarskiej. Biotechnologia, 3 (26). 1994, 30-36.

9.    R. Pohorccki: Problcms in design and operation of bioreactors for plant and animal celi culturcs. Biotechnologia, 2 (33), 1996, 125-135.

10.    U.E. Vlcsturs, I.A. Szmite, A.W. Żilewicz: Biotechnologia. Substancje biologicznie czynne, technologia, aparatura. WNT, Warszawa 1992.

11.    N. Vriczen, J.P. van Dijkcn, L. Hdggstróm: Mammaiian celi cullure; w Basic Biotechno-logy, C. Ratledge, B. Kristianscn (cds). Cambridge (Jniversity Press, Cambridge 2001.

12.    E. Walajtys-Rode: Renesans przeciwciał. Biotechnologia, 3 (54). 2001, 29-36.

13.    H. Wysokińska: Wytwarzanie metabolitów wtórnych w kulturach korzeni transformowanych. Biotechnologia. 4 (51). 2000, 32-39.

20. EYDROBIOMETALURGIA

20.1. Wprowadzenie

Rozwój wielu gałęzi przemysłu powoduje stały wzrost zapotrzebowania na surowce nieodnawialne. Przewidywany jest wzrastający niedobór tego typu surowców, co zmusza do poszukiwania nowych źródeł ich pozyskiwania. W przypadku metali zainteresowanie zwraca się w kierunku rud ubogich, marginalnych i odpadowych.

Ługowanie mikrobiologiczne jest techniką, która może w przyszłości nabrać istotnego znaczenia w pozyskiwaniu surowców metalurgicznych. Polega ona na przeprowadzeniu, z udziałem bakterii, nierozpuszczalnych siarczków metali, w rozpuszczalne siarczany. Pozwala to na pozyskiwanie metali z rud ubogich oraz odpadów przemysłowych. Metale mogą być wydzielane z otrzymanych roztworów wodnych metodami chemicznymi, za pomocą wymieniaczy jonowych lub przez ekstrakcję.

Nieświadome wykorzystanie bakterii chcmoautotroficznych do otrzymywania siarczanu miedzi z rud zawierających siarczki stosowane było w Chinach już w II w. p.n.e. Podobna technika stosowana była w Hiszpanii w XVII w. Jednakże odkrycie bakterii Tiobacillus ferrooxidans, odgrywających istotną rolę w biologicznym ługowaniu metali, nastąpiło dopiero w 1947 r. Od tego czasu wiedza o mechanizmach utleniania biologicznego, metabolizmie drobnoustrojów ehemoautotroficznych znacznie się pogłębiła. Umożliwiło to postęp techniczny i racjonalizację uprzednio stosowanych technik bioługowania.

20.2. Mikroorganizmy cihemotrofkzne

Podstawową rolę w ługowaniu biologicznym odgrywają mikroorganizmy z rodziny Thiobacillus. Są to Gram-ujemne, nie tworzące spor, pałeczki o średnicy ok. 0,5-1 pm i długości 1-3 pm. Wśród bakterii Thiobacillus występują organizmy, będące względnymi autotrofami oraz względnymi tlenowcami. Niektóre jak np. Thiobaclillus denitrificans, zdolne są do redukcji azotanów w warunkach beztlenowych.