scanY0

W literaturze z zakresu rachunku kosztów są prezentowane różne metody kalkulacji kosztów wytworzenia produktów. Dlatego ważnym zagadnieniem jest dobór odpowiedniej metody kalkulacji kosztów, która jest najbardziej adekwatna do warunków wytwarzania produktów. Przy wyborze metody kalkulacji kosztów powinny być brane pod uwagę trzy podstawowe czynniki:

•    przedmiot kalkulacji, którym może być wyrób, usługa, zlecenie produkcyjne itp.,

•    typ produkcji (produkcja masowa, produkcja seryjna, produkcja jednostkowa), który jest określany na podstawie liczby produktów wytwarzanych jednorazowo,

•    organizacja procesu technologicznego (jego skomplikowanie), ze względu na które wyróżnia się produkcję prostą i produkcję złożoną (procesową i montażową).

Wymienione czynniki wpływają na sposób odnoszenia kosztów na poszczególne produkty wytwarzane w przedsiębiorstwie.

Biorąc pod uwagę typ produkcji oraz złożoność procesów technologicznych, wyróżnia się dwie podstawowe metody kalkulacji kosztów:

1)    kalkulację podziałową,

2)    kalkulację doliczeniową.

Jednocześnie każda z tych metod występuje w kilku odmianach, które uwzględniają specyficzne uwarunkowania wytwarzania produktów.

Kalkulacja podziałowa ma zastosowanie w jednostkach gospodarczych, które wytwarzają masowo lub wieloseryjnie produkcję jednorodną oraz niejednorodną podobnych produktów. Przy tym wytwarzanie produktów nie jest skomplikowane, tak że stosuje się prostą technologię produkcji i produkty są wytwarzane w jednym nieprzerwanym cyklu produkcyjnym. Najważniejszymi odmianami kalkulacji podziałowej są:

•    kalkulacja podziałowa prosta,

•    kalkulacja podziałowa ze współczynnikami,

•    kalkulacja podziałowa odjemna (produkcji sprzężonej).

Odmiany te są przystosowane do konkretnych warunków wytwarzania i organizacji procesu produkcyjnego.

Kalkulacja podziałowa prosta jest stosowana w jednostkach gospodarczych wytwarzających produkcję jednorodną masowo bądź seryjnie. Kalkulacja ta polega na podzieleniu sumy kosztów poniesionych w danym okresie przez liczbę naturalnych jednostek miary produkcji. W celu zwiększenia przydatności kalkulacji, koszty należy ukazywać w przekroju pozycji kalkulacyjnych np. (materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia, pozostałe koszty, koszty wydziałowe itp.).

Jednostkowy koszt wytworzenia produktu przy kalkulacji podziałowej prostej wyraża się następującym wzorem:

n

gdzie:

k - koszt jednostkowy wytworzenia produktu,

K- całkowite koszty wytworzenia poniesione w okresie sprawozdawczym,

N - liczba produktów wytworzonych w okresie sprawozdawczym wyrażona w jednostkach naturalnych.

Przy założeniu, że nie występuje produkcja niezakończona lub też jej wielkość w obliczeniach kalkulacyjnych nie jest uwzględniana.

Jeżeli na koniec okresu sprawozdawczego występuje produkcja niezakończona, to dla potrzeb kalkulacji należy ją przeliczyć (wycenić).

191