skanowanie0031 3

aspektami funkcjonowania pacjentów, biorąc pod uwagę zarówno potencjalne korzyści poszczególnych osób, jak również ich wpływ na dynamikę grupy. 1 tak, duże trudności z utrzymaniem się w grupie mogą mieć osoby bardzo lękowe, skrajnie wrogie, nadmiernie podejrzliwe i krytyczne (Palmer 1980). Osoby takie mogą być stosunkowo łatwo odrzucone przez grupę lub pozostawać pod szczególną jej ochroną. Jeżeli nawet wynoszą pewne korzyści z uczestnictwa w grupie, zwykle ich obecność znacznie opóźnia rozwój procesów grupowych.

1). Wiek i różnorodność kulturowa. Tworzenie grup terapeutycznych z uwzględnieniem wieku uczestników jest akceptowana przez wszystkich terapeutów. Ludzie mają różne problemy z kontaktowaniem się z innymi, podejmują nowe zadania, inne konflikty wewnętrzne są dla nich aktualne w zależności od wieku, odmiennie też przeżywają kryzysy. Zwłaszcza w okresie szybkiego rozwoju człowieka przedziały wiekowe powinny być stosunkowo wąskie. Można postulować łączenie w jednej grupie:

— dzieci:	6	8 lat,
	9 —	10 lat,
— młodzież:	11 —	13 lat,
	14 —	15 lat,
	16 —	18 lat,
	19 —	24 lat,
— dorośli:	25 —	45 lat,
	46 —	60 lat.

Ludzie dorośli stanowią bardzo szeroką kategorię. Niekiedy postuluje się włączanie do grupy dorosłych osób do 50 roku życia, a wyodrębnianie grupy starszych w wieku 50-60 lat. Ustalenie granic wieku nie może być traktowane w sztywny sposób. Generalnie chodzi o utrzymanie pewnego podobieństwa przeżywanej problematyki. Chociaż wskazuje się także na korzyści uczestnictwa w jednej grupie osób różniących się doświadczeniami, np. kobiet przeżywających me-nopauzę z kobietami wchodzącymi w życie czy nastolatków z rodzicami.

Najczęściej postuluje się, aby grupy były mieszane pod względem składu społecznego. W warunkach polskich oznacza to zróżnicowanie pod względem rodzaju i poziomu wykształcenia, podstaw kulturowych. Podkreśla się znaczenie wymiany różnorodnych doświadczeń społecznych dla funkcjonowania całej grupy. Należy jednak uwzględnić fakt, że w Polsce osoby z wykształceniem poniżej średniego stosunkowo rzadko są skłonne poddać się oddziaływaniom psychoterapeutycznym w formach ambulatoryjnych, które trwałyby dłużej niż kilka sesji.

E. Problematyka osób odbiegających od przeciętnego składu grupy. Psychoterapeuci dobierający pacjentów do grupy terapeutycznej powinni także zwracać uwagę, aby pojedyncze osoby nie odbiegały znacznie nasileniem symptomów, rodzajem doświadczenia społecznego i specyfiką problematyki psychologicznej od pozostałych członków grupy.

Pacjent z natręctwami, jedyny homoseksualista a także jedyna mężatka, pojedyncza osoba z wykształceniem podstawowym mogą odczuwać, że zarówno ich doświadczenie wewnętrzne, jak i zasób doświadczeń społecznych jest zupełnie inny niż wszystkich pozostałych członków grupy. Pacjenci różniący się od reszty mogą mieć trudności z dzieleniem się własnymi odczuciami, poglądami, z ujawnianiem ważnych wydarzeń z życia, mając poczucie, że nikt nie jest w stanie ich podzielać. Mogą oni wypadać z terapii grupowej, zniechęcając się do lej formy leczenia, chociaż w grupie o nieco odmiennym składzie mogliby czynić duże postępy.

Wczesne rezygnacje z udziału w grupie psychoterapeutycznej, przed dziesiątą sesją, są przede wszystkim sygnałem złego dobrania składu grupy. Wypadanie {drop out) pacjentów z grupy uważane jest za zjawisko zdecydowanie niekorzystne ze względu na pracę grupy, jak również dalszą możliwość leczenia osób, które zrezygnowały z terapii grupowej przed uzyskaniem poprawy. Kompozycja grupy ma znaczenie nie tylko dla zapobiegania rezygnacji pacjentów, ale także dla efektywnego rozwoju grupy, a tym samym skuteczności oddziaływań. Przegląd badań nad psychoterapią grupową Bednara i Lawlisa (1971) wskazuje, że grupy składające się z osób wykazujących podobieństwo interpersonalne są bardziej spójne. Uczestnicy grup mniej spójnych relacjonują mniejszą satysfakcję z udziału w psychoterapii (w porównaniu z członkami grup spójnych) i mają tendencję do zbyt wczesnej rezygnacji z niej. Ponadto podobieństwo interpersonalne okazało się ważniejszym czynnikiem dla ustanowienia spójności grupy niż wpływ terapeuty. Został także potwierdzony związek, znany z badań psychologii społecznej, między podobieństwem a interpersonalną atrakcyjnością i gotowością do aktywnego zaangażowania w pracę grupy. Czynnikami działającymi przed rozpoczęciem psychoterapii, które mają znaczenie dla efektywnego zaangażowania w grupę psychoterapeutyczną, są: stopień zaburzenia, intelektualne i emocjonalne zasoby oraz podobieństwo uczestników grupy.

2.4. PRZYGOTOWANIE PACJENTÓW DO UDZIAŁU W PSYCHOTERAPII GRUPOWEJ

Dobór pacjentów do grupy jest tylko jednym z kroków podejmowanych w celu podwyższenia efektywności oddziaływań. Zarówno obserwacje kliniczne, jak i badania wykazują, że przygotowanie pacjentów do uczestnictwa w grupie podwyższa skuteczność terapii. Badania nad wpływem treningu przed psychoterapią, polegającego na dostarczaniu informacji na temat znaczenia interakcji pomiędzy pacjentami i kluczowych wydarzeń w grupie oraz na oglądaniu fragmentów z sesji terapeutycznych, bardzo jasno wykazują, że zabiegi takie dają pozytywne efekty zarówno dla przebiegu procesu terapeutycznego, jak i dla rezultatów terapii (Bed-nar, Lawlis 1971). Udział w treningu przygotowującym wyjaśnia pacjentom ich rolę, dostarcza informacji pozwalających lepiej rozumieć znaczenie własnych zachowań pożądanych z punktu widzenia przebiegu terapii. Wypracowane zostały różnorodne formy przygotowania pacjentów do udziału w grupie.