skanowanie0092

186 Wiedza oraz jej znaczenie w planowaniu i gospodarce przestrzennej

społeczny tworzą przede wszystkim uczestnicy procesu planowania i gospodarki przestrzennej oraz relacje społeczne między uczestnikami procesu planowania, tj. politykami, planistami, właścicielami gruntów, deweloperami, inwestorami oraz miejscową ludnością. Kapitał kulturowy określony jest natomiast przez poziom cywilizacyjno-kulturowy oraz wiedzę uczestników procesu planowania. Oczywiście znaczenie tego kapitału nie ujawnia się w próżni, a w konkretnych strukturach społecznych danego terenu.

Pole działania (field) zaś to przestrzeń, która jest przedmiotem planowania. Nie jest to jednak zwykły teren, z którym są kojarzone zarówno habitus, jak i Capital, ale obszar traktowany jako pole konkurencyjnej walki o zasoby i dostęp do nich. Jest to więc pewnego rodzaju pole rywalizacji społecznej. Strukturę pola, jak każdą inną strukturę, określają relacje między różnymi kategoriami kapitału. Wymienione reląqe przesądzają także o funkcjonowaniu pola oraz wyznaczają dynamikę dokonujących się w tym polu zmian. Utrzymanie konkretnej struktury pola i jego funkq’onowanią lub osiągnięcie określonych zmian w tym zakresie jest celem nie tylko planisty, ale także innych rywalizujących z sobą uczestników procesu planowania i gospodarki przestrzennq, pragnących zagwarantować sobie założony interes i określoną pozycję (Howe, Longdon 2002). Wydaje się jednak, że społeczne umocowanie planowania, zarówno w kontekście społeczno--ekonomicznym, jak i społeczno-kulturowym, wymaga priorytetowego potraktowania interesu ogólnospołecznego mieszkańców danego obszaru. Szczególna w tym względzie rola przypada planiście, który z jednej strony musi być mediatorem, a z drugiej - arbitrem, dokonując rozstrzygnięć w interesie ogólnospołecznym. Roli tej nie wypełni planista dobrze bez odpowiedniej wiedzy.

To, co napisano powyżej, nie wyczerpuje oczywiście podstawowego zasobu wiedzy, jakim dysponować powinien planista (lub wykorzystywać). Ten zakres można oczywiście i trzeba poszerzać, nawiązując do konkretnych potrzeb.

Autor niniejszych uwag jest głęboko przekonany o tym, że dla prawidłowej realizacji procesów planistycznych oraz. efektywnej realizacji gospodarki przestrzennej potrzebne jest ponadto (oprócz wiedzy naukowej) . doświadczenie oraz kontrolowana rutyna, co można nazwać rzemiosłem planistycznym (jednak rzemiosłem w dobrym tego słowa znaczeniu). Potrzebny jest także zmysł artystyczno-twórczy.

USPOŁECZNIENIE PROCESU PLANOWANIA

Wiązanie głównego celu planowania przestrzennego (ład przestrzenny) z racjonalnością społeczną oznacza społeczne umocowanie planowania, co w teorii planowania znane jest od dawna, choć jest różnie pojmowane (por.: Faludi 1971, 1973, 1981; Cooke 1983; Yiftachel 1989; Healey 1992, 1997; Alexander 2002; Howe, Langdon 2002; Forsyth 2002 i in.). Społeczne umocowanie planowania narzucają także istniejące w Polsce regulacje prawne.

W obowiązującej ustawie zawarty jest zapis o obowiązku poddania przygotowywanych dokumentów planistycznych (studium i planu) kon-sultacji społecznej (zgłaszanie wniosków, poprawek i sprzeciwu). Ważniejszym wydaje się jednak być udział społeczności lokalnej w tworzeniu koncepcji zagospodarowania przestrzennego, czyli w budowie modelu ładu przestrzennego, którym jest plan zagospodarowania przestrzennego (Chojnicki 1992; Parsek 2003).

Uspołecznienie procesu planowania przestrzennego jest dość starym problemem, który w konkretnych sytuacjach próbuje się rozwiązać - choć z różnym skutkiem. Wydaje się, że cel ten można skutecznie zrealizować dopiero w dojrzałym, demokratycznym społeczeństwie obywatelskim, a zręby takiego społeczeństwa buduje się nieprzerwanie od 1990 roku.

Na uspołecznienie procesu planowania patrzeć można, co jest oczywiste, pod różnym kątem. Podstawowe „spojrzenie" w tym względzie wyznaczają:

1)    regulaqe prawne,

2)    społeczna natura planowania i gospodarki przestrzennej,

3)    teoria i metodologia planowania przestrzennego.

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, jak to już napisano, zakłada pewne procedury, które stwarzają społecznościom lokal-