skanuj0009 5

-ac.'

\C\

Edukacja ele?nentama szansą nowej jakości wychowania

cym zmienność sposobów zdobywania przez dziecko orientacji w święcie jest<interioryzacja, czyli uwewnętrznienie czynności. Dziecko poznaje rzeczywistość najpierw w toku bezpośredniego działania na przedmiotach, a dopiero w następnych etapach tworzy obrazy umysłowe i pojęcia oraz wykonuje pewne czynności w wyobraźni i myśli. Należy przy tym pamiętać, że poznawanie świata dzięki czynnościom badawczym (eksploracyjnym) dokonuje się w całkowicie odmienny sposób na poziomie myślenia sensoryczno-motorycznego, konkret-no-obrazowego i pojęciowego (symbolicznego), w stadium operacji konkretnych i formalnych.

W procesie wczesnej edukacji można spojrzeć na aktywność nie tylko jako jedną z najważniejszych potrzeb dziecka, ale również jako naturalną właściwość (wynikającą z innych potrzeb - potrzeby ruchu i działania, potrzeb społecznych, potrzeb poznawczych czy wreszcie potrzeb biologicznych). Dlatego ważne jest traktowanie aktywności dziecka jako naturalnej drogi poznawania i przekształcania świata, inaczej mówiąc - jako naturalnej drogi uczenia się. Stąd warto podkreślić konieczność uwzględniania w procesie edukacji wszystkich rodzajów aktywności dziecka, które zestawiono w tabeli 1. $o s .

Analizując cel podjętej aktywności można wyróżnić takie jej podstawowe rodzaje, jak: zabawa, nauka i praca. Cel zabawy leży w niej samej. Dziecko podejmuje zabawę, aby bawić się. Bawienie się jest celem i sensem aktywności. Wynik zabawy nie jest tak ważny jak sama czynność. Cel zabawy można również określić jako dążenie do przyjemności, satysfakcji, choć zdarza się, że dziecko przeżywa w zabawie negatywne emocje, a mimo to zabawy nie przerywa. Celem aktywności rozpatrywanej jako nauka jest wzbogacanie czy doskonalenie siebie - swoich umiejętności (poznawczych, społecznych i praktycznych), ogólnych zdolności i uzdolnień specjalnych, rozwijanie własnych zainteresowań, wzbogacanie wiedzy. Celem aktywności rozpatrywanej jako praca jest wzbogacanie świata, ulepszanie, doskonalenie czy modyfikowanie otaczającej rzeczywistości - przyrodniczej, społecznej, kulturowej, technicznej.

Tabela 1. Klasyfikacja rodzajów aktywności dziecka wyodrębnionych

ze względu na różne kryteria

Kryterium podziału aktywności		Rodzaj aktywności
	ZABAWA	NAUKA	PRACA
cel	(cel: sam w sobie, bawienie się)	(cel: doskonalenie siebie)	(cel: doskonalenie świata)
liczba uczestników	INDYWIDUALNA	ZESPOŁOWA	GRUPOWA
rodzaj bodźców
wyzwalających	SPONTANICZNA	INSPIROWANA	KIEROWANA
aktywność
dominacja sfery osobowości lub	, POZNAWCZA	EMOCJONALNA	PRAKTYCZNA (motoryka i lokomocja)
funkcji	(mowa i myślenie)	(uczucia i emocje)
rodzaj wyniku	WERBALNA PLASTYCZNA RUCHOWA MUZYCZNA
charakter wyniku	TWÓRCZA ODTWÓRCZA

Obserwując na co dzień rodzaje aktywności dziecka można na nie spojrzeć również z innej strony i rozważać je w aspekcie aktywności: indywidualnej (w której dominują interakcje poznawcze typu: dziec- % ko - obiekt działania); zespołowej’ w której dominują interakcje typu: dziecko - dziecko lub dziecko - kilkuosobowy zespól, czy wreszcie grupowej\ rozumianej w sensie aktywności dzieci wchodzących w liczne i różnorodne interakcje z całą formalną grupą społeczną, jaką może być grupa przedszkolna, klasa, drużyna sportowa, zuchowa itp. Zostając jeszcze przy klasyfikacji aktywności, należy podkreślić, iż ze względu na dominację procesów psychicznych biorących w niej udział lub ze względu na wyraźną przewagę zaangażowania jednej ze sfer osobowości dziecka, można mówić o aktywności intelektualnej, emocjonalnej lub praktycznej. Z kolei biorąc pod uwagę formę komunikatu czy dziedzinę działalności, w której się przejawia, mówi się o aktywności werbalnej\ ruchowej, plastycznej, muzycznej. Wszystkie wymienione wyżej rodzaje aktywności, rozpatrywane ze względu na różne kryteria po-

89