skanuj0019(1)

Rys. 4.106. Przekrój podłużny przez bulwę sza-frana (Crocus) w czasie spoczynku zimowego

Rys. 4.107. Przekrój podłużny przez cebulę

i przetrwalnikowymi oraz organami rozmnażania wegetatywnego. Podobnie jak u ziemniaka powstają bulwy u słonecznika bulwiastego.

Bulwiaste łodygi mogą też tworzyć się przez nabrzmienie znajdującej się pod powierzchnią gleby dolnej części pędu: hipokotyla lub kilku pierwszych międzywęźli ponad liścieniami. W ten sposób z dolnych międzywęźli pędu powstają bulwy u szaf-rana (Crocus, rys. 4.106) i zimowita (Colchicum). Po obumarciu nadziemnej części pędu roślina zimuje jako bulwa podziemna. Z jednego z pąków bocznych bulwy rozwija się na wiosnę nowy pęd nadziemny wytwarzający z kolei w ciągu lata u podstawy nową bulwę.

Przekształconą nadliścieniową częścią pędu są też bulwiaste łodygi kalarepy, tworzące się w pierwszym roku rozwoju rośliny. Pamiętamy z rozdziału omawiającego przekształcenia korzeni, że bulwy mogą być także pochodzenia korzeniowego (np. u dalii). Podziemne organy o charakterze bulw mogą też być pochodzenia mieszanego — powstawać częściowo z górnej części korzenia, 'a częściowo z hipokotyla i dolnej nadliścieniowej części pędu (niektóre buraki, brukiew, seler).

Cebule. Typowa cebula jest organem podziemnym, którego główną część stanowią przekształcone liście. Łodyga jest silnie skrócona i tworzy tzw. piętkę, na której osadzone są bardzo gęsto duże, mięsiste, białe lub żółtawe liście (rys. 4.107). W liściach tych magazynowane są materiały zapasowe, przede wszystkim cukry. Z piętki wyrastają korzenie przybyszowe, a na szczycie tej skróconej łodygi znajduje się pąk wierzchołkowy, który na wiosnę wyrasta w pęd nadziemny. W pąchwinach mięsistych liści znajdują się pąki boczne, z których mogą rozwinąć się nowe cebule. Cebula jest organem przetrwalnikowym i spichrzowym oraz służy do rozmnażania wegetatywnego. Cebule występują przede wszystkim u jednoliściennych, typowym przykładem jest cebula uprawna {Allium cepa). Ze znanych roślin ozdobnych tulipany i hiacynty rozmnażają się za pomocą cebul.

Gałęziaki. U roślin środowisk suchych występuje często silna redukcja liści, a ich funkcje asymilacyjne przejmują zielone łodygi, przy czym mogą one ulegać spłaszczeniu i upodobnieniu do liści. U wielu kaktusów liście przekształcają się w ciernie, a funkcję liści pełnią spłaszczone, mięsiste łodygi (rys. 4.108). Przekształceniu ulegają często łodygi bocznych odgałęzień pędu, które mogą do złudzenia przypominać liście. Takie upodobnione do liści krótkopędy nazywamy g a ł ę z i a-k a m i. O tym, że są one przekształconymi pędami świadczy ich wyrastanie z pachwin małych, łuskowatych liści oraz występowanie na nich zredukowanych liści oraz kwiatów. Typowe gałęziaki tworzy np. południowoeuropejski Ruscus aculeatus (rys. 4.109 A). Gałęziakami są także liściopodobne iglaste utwory szparaga (Asparagus, rys. 4.109 B). Także pod względem struktury anatomicznej gałęziaki podobne są do

Rys. 4.108. Spłaszczone, liściopodobne łodygi opuncji (Opuntia), liście przekształcone w ciernie

217