skanuj0022 3

cowników socjalnych lub studia wyższe o kierunkach: praca socjalna, polityka społeczna, resocjalizacja, socjologia, pedagogika, psychologia lub inne pokrewne"¹.

Nowelizacja ustawy dodatkowo ograniczyła krąg osób, które mogą wykonywać zawód pracownika socjalnego do tych, które ukończyły stu.dia wyższe o sześciu wymienionych kierunkach lub inne wyższe oraz specjalizację w zakresie pomocy społecznej.

Jak wskazuje literatura przedmiotu jest to jeden z nielicznych zawodów, który przed swoimi reprezentantami stawia bardzo wysokie wymagania zarówno w dziedzinie umiejętności, jak i postawy etycznej. Od głębokiego zaangażowania, postawy empatycznej, a przede wszystkim fachowości zależy czy praca socjalna będzie miała jakiś sens i czy osiągnie pozytywne efekty. Konsekwencją tych wymagań stawianych pracownikom socjalnym jest konieczność podejmowania przez nich różnorodnych ról zawodowych.

Istotnym wydarzeniem dla rozwoju omawianej profesji było powołanie w 1993 r. Komisji Programowej dla zawodu — pracownik socjalny. Zadaniem Komisji było przygotowanie nowego, dostosowanego do standardów światowych i zmieniających się warunków ustrojowych, programu nauczania dla 2,5-letnich policealnych szkół służb społecznych. Program minimum -wskazując na swoiste dla pracy socjalnej połączenie wiedzy z zakresu nauk humanistycznych i społecznych, wartości profesjonalnych i umiejętności praktycznych - pozwala zrozumieć na czym polega odrębność pracy socjalnej od pracy pedagoga, psychologa, terapeuty czy lekarza. MoZna powiedzieć, że pracownik socjalny, wykorzystując dorobek wielu dyscyplin naukowych (przede wszystkim pedagogiki społecznej, psychologii, socjologii, nauk o kulturze prawa, medycyny, polityki społecznej), posługuje się nimi w sposób zorganizowany i nowy - zgodnie z regułami warsztatu i zasadami etycznymi swojej profesji - dla realizacji celów pracy socjalnej [Kr uk 1981, s. 61-62).

Stale poszerzający się i komplikujący zakres wyzwań, które stają przed pracownikami socjalnymi, wymaga od nich podejmowania i wypełniania coraz trudniejszych czynności. Różnorodne zadania jakie realizują wy magąją wyposażenia w niezbędny zasób umiejętności. Zgodzić się zatem należy, że determinanty tego zawodu są wyjątkowo liczne i złożone. Wynika to między innymi z interdyscyplinarności, która daje nam typowy ,.zawód pogranicza”. Niektórzy wręcz określają zawód ten jako „sztukę”, a pracowników socjalnych jako „mistrzów” w rozwiązywaniu skomplikowanych pro-

⁵ Zob. Dz. U. 1990. nr 87, poz. 506, art. 49. pkl. I.

blemdw społecznych. Proste umiejętności rzemieślnicze okazują się być tutaj wysoce niewystarczające. Typowe dla tego zawodu jest bowiem, niespotykane gdzie indziej, olbrzymie nasycenie bardzo zmiennymi interakcjami między ludźmi i ich społecznym otoczeniem. Zmienność ta powoduje, iż schematyzm i rutyna działają przeciwko niemu.

A zatem, spośród wielu czynników określających zawód pracownika socjalnego na uwagę zasługują:

•    Wiedza, która opiera się przede wszystkim na wykształceniu formalnym zdobywanym w odpowiednich instytucjach kształcących. Są to rozległe i pogłębione wiadomości m.in. z zakresu socjologii, psychologii, pedagogiki, polityki społecznej, organizacji i zarządzania, medycyny społecznej, prawa rodzinnego. Jest to cały proces dochodzenia do wiedzy, gdzie wykształcenie formalne stanowi jedynie pierwszy podstawowy element, na którym opiera się proces samokształceniowy.

•    Umiejętności praktyczne, które opierają się na podbudowie teoretycznej, ale stanowią jednocześnie swoistą konkretyzację tej wiedzy, wzbogaconą

0    określone umiejętności osobowe. Zatem np. predyspozycje psychospołeczne (empatia, życzliwość, łatwość nawiązywania kontaktów interpersonalnych, ilp.) oraz cały szereg umiejętności typu technicznego (analiza, diagnoza, techniki, strategia pomocy itp.)

•    Wartości dotyczące zawodu oraz życia społecznego. Pod uwagę należy wziąć zarówno wartości deklarowane, jak i rzeczywiste, ogólne i konkretne, a wszystkie one mogą przybierać kształt zhierarchizowanego systemu, bądź też funkcjonować niejako niezależnie od siebie.

•    Etyczne standardy, które służą zarówno pracownikom socjalnym jak

1    klientom. Istnieje silna potrzeba funkcjonowania i stosowania pewnych wypracowanych przez tradycję zawodową standardów etycznych powiązanych z obowiązującym w danym systemie kulturowym systemem wartości.

•    Udział w badaniach - ma miejsce na różnych poziomach i przy wykorzystaniu różnych metod i technik badawczych, Czynnik ten powinien zajmować szczególne miejsce, ponieważ jest jednocześnie dobrym wskaźnikiem aktywności zawodowej pracownika socjalnego, a także.poziomu jego profesjonalizmu.

•    Współtworzenie polityki społecznej, które powinno stanowić nakaz moralny tego zawodu. Pracownik socjalny z racji swojej wiedzy i doświadczenia jest spośród przedstawicieli innych zawodów najlepiej przygotowany do takiej roli, ponieważ z jednej strony to właśnie on wciela niejako w życie politykę społeczną państwa, a z drugiej - obserwuje tego efekty i w każdej chwili może sygnalizować wszelkie nieprawidłowości.

47