skanuj0029 3

tyce pracy zawodowej powinien dawać większą możliwość samorealizacji, identyfikacji z zawodem, zaangażowania oraz zawodowej motywacji. I odwrotnie: rozdzielenie lub nawet sprzeczności w zachowaniach etyczr nych w pracy oraz poza nią, mogą przyczyniać się do pracy wykonywanej bez odpowiedniego zaangażowania, motywacji czy nastawienia na twórczość; co prędzej czy później musi wiązać się z szybkim wypaleniem, zniechęceniem, pracą pozorowaną, monotonną czy mało kreatywną - w istocie zaś pracą obciążoną większym ryzykiem błędów, pomyłek czy nawet zawodowymi porażkami.

W kontekście zatem analizy roli osoby pracownika socjalnego jako swoiście pojętego „narzędzia” w realizowaniu etycznych zadań zawodowych, można starać się wyszczególnić kilka elementarnych funkcji związanych właśnie z posiadaniem i realizowaniem przez pracownika trwałych wartości. Tak zatem postawy etyczne w pracy socjalnej m.in. powinny prowadzić do:

•    zapobiegania stereotypom i rutynie, pobudzając silną motywację oraz dążenie do samorozwoju i kreatywności,

•    zapobiegania syndromowi tzw. „wypalenia zawodowego”; marazmowi i zawodowej nudzie,

•    stałego podnoszenia poziomu efektów pracy, a głównie wzbogacania ich w szereg nowych norm i wartości,

•    systematycznego wzbogacania własnych doświadczeń zawodowych i życiowych pracownika,

•    mobilizowania w zakresie postępowania zgodnego ze standardami etyki zawodowej i własnego sumienia,

•    stałego podnoszenia etycznych standardów zarówno własnej praktyki zawodowej, jak i postaw etycznych innych pracowników,

•    zachowania dobrego zdrowia psychicznego - co powinno m.in. wynikać z faktu braku poczucia winy, wyrzutów sumienia, chronicznego przemęczenia czy frustracji; a z drugiej strony świadomości czynienia dobra, zadowolenia z jakości wypełnianych zadań zawodowych czy satysfakcji z widocznych efektów i zawodowych osiągnięć [zob. Rybczyńska, Olszak-Krzyżanowska 1992].

Elementarne standardy postępowania etycznego a problem kodeksu

etycznego pracownika socjalnego

Standard zachowań etycznych to wzór moralny postępowania pracownika w sytuacji pomocy. Jakie można sformułować zasadnicze cechy wzoru etycznego pracownika socjalnego?

Muszą to być zapewne cechy świadczące o jego kompetencjach oraz profesjonalizmie zawodowym. Składają się na to zarówno przymioty intelektualne, wiedza, wszechstronne wykształcenie, umiejętności dostosowane do realizacji zadań oraz odpowiednie doświadczenie życiowe i zawodowe.

Po drugie, do podstawowych predyspozycji osobowych w zawodzie pracownika socjalnego można z pewnością zaliczyć określone cechy charakteru, głównie dyspozycje prospołeczne oraz intrapsychiczne, np. komunikatywność. empatia, wyrozumiałość, spolegliwość, sprawiedliwość, lojalność, cierpliwość, otwartość, wrażliwość, taktowność, kultura, akceptacja, ale też: autentyczność, pracowitość, asertywność, wysokie poczucie własnej wartości, obowiązkowość, odpowiedzialność, sumienność itd.

Po trzecie, wzór etyczny pracownika socjalnego powinien być również dopełniony szeregiem cech instrumentalnych, na przykład operatywność, łatwość posługiwania się narzędziami badawczymi, umiejętność kierowania grupami oraz instytucjami, umiejętności informowania, doradzania, pozytywnego wpływania, czy zjednywania, rozwiązywania konfliktów itp. itd.

Wszystkie wyszczególnione powyżej dyspozycje charakterologiczne w realizacji celów i zadań socjalnych, wydają się ważne. Wielu jednak etyków tego zawodu podkreśla szczególną rolę postawy spolegliwości, w tak szczególny sposób scharakteryzowaną przez T. Kotarbińskiego. Istota tej postawy wyraża się w zachowaniu któremu można zaufać, iż nigdy nie zawiedzie, że dotrzyma danego słowa, że zawsze można na nim polegać, zwłaszcza w trudnych chwilach, trudnych sytuacjach życiowych [ibid., s. 94j.

W tym kontekście od szeregu lat na świecie, a w ostatnim okresie również w naszym kraju, toczy się dyskusja na temat potrzeby opracowania oraz wprowadzenia w życie Kodeksu Etycznego Pracownika Socjalnego. Efekty głosów za i przeciw omawia m.in. J. Brągiel [2002, s. 69-89]. Tak czy inaczej, w roku 1998 Polskie Towarzystwo Pracowników Socjalnych Kodeks taki opracowało i wydało. Jest to zbiór norm oraz wytycznych odnoszących się do codziennego postępowania zawodowego w pracy socjalnej. Wydany on został również po to, aby społeczeństwo wiedziało, że zawód pracownika

i

61