socjologia003

Renata Siemiiińska

zaburzeniom na skutek pogorszenia się warunków życia w wielu krajach, np. w efekcie rosnącej inflacji. Z tego też powodu należy sądzić, że w krajach Europy Środkowo-Wschodniej przesunięcie w kierunku wartości postmate-rialistycznych będzie następowało powoli, a nawet może się okresowo zmniejszać. Wicie z nich przeżywa obniżenie poziomu życia znacznej części społeczeństwa. nękane jest wewnętrznym brakiem stabilizacji.

3. Speot-tka mateiuai.istycznej-postmateriaustycznuj orientacji w Pulsu- przed i po zmianie ustroju ekonomicznego i politycznego

Badania przeprowadzane w Polsce od 19S0 r. pokazały, iż w latach osiem-dziesiątych orientacja na wartości postmaterialistyczne była w naszym kraju bardzo rozpowszechniona, plasując go wysoko w porównaniach z rozwiniętymi krajami zachodnimi, a także Węgrami, w których również przeprowadzono w tym czasie badania. Lata dziewięćdziesiąte przyniosły zmianę; liczba post-materialistycznie zorientowanych osób zdecydowanie spadła. Można więc powiedzieć, iż polskie społeczeństwo odbiega wyraźnie od pozostałych, jeśli chodzi o kierunek przemian w systemach wartości. Natomiast w wyniku tych przemian zbliżyło się w typie orientacji do innych społeczeństw Europy Środkowo-Wschodniej.

Przypadek Polski wymaga więc bardziej szczegółowej analizy, odpowiedzenia na pytanie, co faktycznie oznaczała orientacja na wartości postmaterialistyczne w latach osiemdziesiątych i co stało sic później. Wyjaśnienia należy szukać w szerszym,.historycznie ujętym kontekście zmieniających się warunków ekonomicznych i politycznych. Punktem zwrotnym była niewątpliwie zmiana ustroju politycznego i ekonomicznego. Badania w latach 1980 i 1984 przeprowadzono w czasie kryzysu poprzedniego systemu. W 1980 r. miały miejsce masowe strajki uwieńczone powstaniem Solidarności i masowym w niej uczestnictwem, gdy ok. 10 milionów dorosłych Polaków stnio sięjcj członkami. Następne lata lo okres podejmowanych przez ówczesne wiadzc prób utrzymania poprzedniego ustroju przy użyciu represji, a pod koniec, negocjowania z opozycją warunków jego ograniczenia i zmiany. Początek lat dziewięćdziesiątych lo z kolei okres euforii związanej z upadkiem poprzedniego systemu

!'    n......nu u-l li • \ | • III 11 ■ u -r ilnśw l-II h ■ Mliii |'n|-ll-. ieyn s|M i lei ;r lisi ml

t*y!'i 'tj" luli min iii/ śpiili i /, 1'i-ilw ,uu luiiliili h I h(lń| knilltmlnlyiYliy /<^l'iWo|i| speeyliką odcisnął piętno nu procesie suc|alizac|i dojrzewających w Polsce pokoleń powojennych. W poiównuniu z problemami, z którymi borykały się pokolenia Polaków w lalach dwudziestych, trzydziestych czy w okresie II wojny 184 światowej, powojenne generacje młodych Polaków miały poczucie większego

Tabela 1. Zmiana orientacji na wartości

Przesunięcie w kierunku wartości postmaterialistycznych 1980-2000 (%)

	1980'		1990" 2000"'
i^raj	Mat	Postmat	Mat	Postmat	Mat 1 Postmat
Holandia	25	20	10	36	12	22
Wielka Brytania	23	14	20	20	15	21
Szwecja	24	13	14	23	6	22
Finlandia	9	30	6	29	26	10
Diinlii	J1	||	jj	Id '7-= — I vy	<)	id *
Niemcy Zachodnio	24	20	15	28	27	19
Francja	32	20	21	25	27	18
Irlandia	40	9	24	19	20	14
Belgia	32	14	22	24	21	23
Wiochy	45	10	25	22	14	2S
Hiszpania	49	10	30	21	27	15
Węgry	52	3	45	4	51	2
Polska	22	16	31	10	37	8
Czechy*			26	11	25	^!°
Niemcy Wschodnie			12	23	33	12 1
Słowenia			28	7	17	16
Litwa			27	13	31	6
Łotwa			27	9	35	5
Estonia			32	6	41	^3 |
Słowacja*					45	4
Bułgaria			28	9	49	3
Rumunia			44	7	45	7
Białoruś			34	7	49	6
Ukraina					45	A
Rosja			39	6	52	2
Stany Zjednoczone			16	23	10	26
V inrwłi ! I :		i r.	17	v<	n	IM

Wiolil    'lm yiiy |*>HO I1

lii^lchnit, Hnsnncz, Mcm uu, I99K.

World Viiluci Survcy IW 2000 (dane im*j>uhlikownnc). ^A W 1990 r. dane dla Czci hoslowacji.

185