110 111 2

kanałów, powstałych na skutek zrośnięcia się określonych partii nabłonka ektodermalnego w trakcie rozwoju meduzy. Otwór gębowy prowadzi do obszernej jamy środkowej, zwanej ..żołądkiem", od której odchodzą kanały promieniste, połączone na brzegu tarczy kanałem okrężnym (ryc. 37B). Kanał okrężny, w miejscach połączeń z kanałami promienistymi, tworzy ampułkowa te rozszerzenia. Kanałów promienistych i rozszerzeń jest tyle. ile ramion.

ROZMNAŻANIE I ROZWOJ

Stułbiowce są przeważnie obojnakami. niewielka część gatunków jest rozdziel-no płci owa.

Polipy rozmnażają się bezpłciowo, przez pączkowanie, rzadziej przez podział poprzeczny lub podłużny. Także rzadko występuje rozmnażanie poprzez frastulc. oddzielanie się małych fragmentów ciała polipa, orzęsionych. zdolnych do pływania. Tylko u gatunków, u których nie występują meduzy, polipy mają

zdolność do rozrodu płciowego. Na przykład w rodzaju stułbia - Hydra,

obejmującym gatunki słodkowodne, rozmnażanie płciowe zachodzi przed zimą. zapłodnione jaja mają zdolność przetrwania niekorzystnych warunków środowiska. W dobrych warunkach (odpowiednia temperatura, obfitość pokarmu) nie występuje rozmnażanie płciowe. W okresie rozmnażania płciowego jaja i plemniki powstają z komórek interstycjalnych. które wysuwają się z ektoder-tny i tworzą pod nią w określonych miejscach czasowe skupienia w postaci guzów (ryc. 39B). Skupienia te. choć nic odpowiadają w pełni gonadom u innych tkankowców (są czasowymi narządami), określa się jako jajniki i jądra. Jądra powstają bliżej stożka gębowego, jajniki pod nimi. zwykle w pojedynczym jajniku rozwija się tylko jedna komórka jajowa. Plemniki wydostają się na zewnątrz jąder przeciskając się pomiędzy komórkami naskórka. a z wody dostają się do jajników innych osobników, zapłodnienie jest wewnętrzne. Zapłodnione jaja otaczają się osłonką chi ty nową i rozwijają w organizmie macierzystym. Po rozpadnięciu się ciała organizmu macierzys-

Byc. W. Siułbiowcc. apoaoby rozmnażania. A — paczkowanie polipa. B - rozmnażanie płciowe

polipa. C — paczkowanie polipa i rozmnażanie płciowe meduzy; a -jajnik, j -jadro

poprzecznych. Komórki interstycjalne przekształcające się w gamety, po* chodzące z ektodermy, skupiają się u nich albo pod kanałami promienistymi układu chłonno-trawiącego (leptomeduzy). albo pod kanałem stożka gębowego (antomeduzy). Zapłodnienie u meduz jest najczęściej wewnętrzne, rzadziej zewnętrzne.

tego opadają na dno zbiornika wodnego, a na wiosnę powstają z nich polipy. Gatunki słodkowodne nie mają larw w rozwoju osobniczym.

Meduzy większości gatunków rozmnażają się tylko płciowo. Nieliczne

Zygota bruzdkuje promieniście i całkowicie, powstaje celoblastula. Gasi* rulacja zachodzi przez migrację jedno* lub wielobiegunową, rzadziej przez delaminację. W wyniku gastrulacji powstaje lita gastrula (stereogastrula). Zewnętrzna warstwa gastruli stanowi ektodermę, wewnętrzne komórki — en-dodermę (ryc. 38). W wyniku dalszego rozwoju, w stereogastruli pojawia się jama odpowiadająca prajelitu. będąca zawiązkiem układu chłonno-trawiącego. Gastrula wydłuża się i zamienia w orzęsioną wolno pływającą lecitotropową larwę planktonową, zwaną planulą (ryc. 38D), o kształcie jajowatym lub bardziej wydłużonym. Po kilku godzinach wolnego życia, planula przyczepia się biegunem przednim (skierowanym do przodu przy ruchu postępowym), rozwijają się otwór gębowy i ramiona. Ostatecznie larwa wykształca się w polipa, który z kolei, drogą pączkowania, u gatunków cechujących się dwoma postaciami dojrzałymi, produkuje meduzy.

Ryc. 40. Obelia diihotoma, przemiana pokoleń; j — jajo, I — miody polip, m — meduza, o — morula, p — planula. Bliższe objaśnienia w tekście

111