Stawy1

16

Układ kostny Wiadomości wstępne

17

b)    kości płaskie (ossapiana). Zalicza się do nich kości sklepienia czaszki, łopatkę, mostek, kości biodrowe;

c)    kości krótkie (ossa breue). Są równomiernie rozwinięte we wszystkich kierunkach (np. kości nadgarstka, stępu);

d)    kości różnoksztaltnne (ossa multiformia). Nie dają się zaliczyć do wyżej wymienionych grup (np. kręgi);

e)    kości pneumatyczne (ossa pneumatica): Zawierają puste przestrzenie wyścielone błoną śluzową (np. kość szczękowa, czołowa).

1.4. Rodzaje połączeń kości

Podział połączeń kości obejmuje dwie zasadnicze grupy: 1. połączenia ścisłe (synarthoses) i 2. połączenia jamowe, czyli stawowe (articulationes).

Do połączeń ścisłych zalicza się:

a)    więzozrosty,

b)    chrząstkozrosty,

c)    kościozrosty.

Wigzozrost (syndesniosis), czyli włókniste połączenie kości (juncturu /I6rosa)wystfpuje u człowieka jako:

a)    ydęzozrost włóknisty (syndesniosis fibrosa) — zawiera dużo włókien klejodajnycn(npfHonam!ędzykostna przedramienia);

b)    więźozrost sprężysty (syndesniosis elastica) — elastyczny i rozciągliwy *(np!więziaf^^

Więzozrosty włókniste i sprężyste zezwalają na ruchy obrotowe cło 5'* i liniowe do 2 mm;

c)    szew    — specyficzny rodzaj więzozrostu; występuje w obrę

bie czasżlu.^Wyroznia się szwy proste (sutura piana), szwy łuskowate isu~ tura $qamosa), szwy piłowato (sutura serrata);

d)    wklinowanie (gomphosis) — sposób zamocowania zębów w zębodolaeh.

C h r z ą s t k o z r o s t (synchondrusis) łączy dwie kości zą pomocą warstwy chrząstki włóknistej (wyjątkiem jest połączenie pierwszego żebra z mostkiem, gdzie występuje chrząstka szklista). Przykładem takiego połączenia jest chrząstka spojenia łonowego lub krążki międzykręgowe. Zakres ruchów w obrębie chrząstkozrostów jest minimalny.

Kościozrost (synostosis) powstaje z wiekiem przez kostnienie wię-zozrostów lub chrząstkozrostów (czasem stawów). To połączenie wyklucza możliwości ruchowe (np. kość krzyżowa).

Połączenia wolne, czyli stawy, umożliwiają swobodne ruchy dwu kości względem siebie. Określane są często jako połączenia maziowe {junctu.ru synouiales).

Stałymi elementami stawów są:

^r a) powierzchnie stawówcjjacies articulares) pokryte chrząstką szklistą, która zmniejsza KtrCieTjest elastyczna i odporna na ścieranie;

b) j torebka stawowalcapsa/a articularis) ochraniająca staw. Zbudowana jest z zewnętrznej warstwy—błony włóknistej {membrana fibrosa) i warstwy wewnętrznej — błony maziowej {membrana synouialis). Błona włóknista często tworzy grube, mocne pasma łącznotkankowe, czyli więzadła. Błona maziowa wydziela maź i może wytwarzać kosmki, fałdy lub kaletki maziowe;

c)    jama stawowa(cavum articulare) —jest to szczelinowata przestrzeń wypełniona mazią. Wielkość jamy stawowej w różnych stawach waha się od kilku do kilkudziesięciu cm³ (ryc. 2).

Oprócz wymienionych powyżej stałych składników stawu występują również niestałe, dodatkowe elementy, a mianowicie:

a) więzadła stawnwp. (lirrampntn articularia), które są zrośnięte z torebką stawową, bądź też biegną niezależnie od niej. Są to pasma tkanki łącznej włóknistej, łączące kości w stawie, wzmacniające staw i ograniczające ruchomość,

hjjąbrąbki steyiswallabrum glenoidalia), czyli pierścienie zbudowane z chrząstki włóknistej. Powiększają powierzchnię panewki (np. w stawie ramiennym) i chronią powierzchnie stawowe przed uderzeniami,

c)    krążki stawowe (disci articulares) — są to twory włókniste, dzielące jamę stawową na dwa piętra,

d)    łąkotki stawowe (menisci articulares) — częściowo rozdzielają jamę stawową. Wyrównują źleaopasowane do siebie powierzchnie stawowe, pełnią rolę amortyzatorów i stanowią przesuwalne powierzchnie stawowe.

1.5. Rodzaje stawów

Ogólnie stawy można podzielić na proste i złożone. W budowie stawu prostego biorą udział tylko dwie kości. Staw złożony utworzony iesturzez wiecei ńiż dwie kości^np. staw promieniowo-nadgarstkowy). Określeń „prosty” i „złożony’' me należy utożsamiać z możliwościami ruchowymi w tych stawach.

Z punktu widzenia mechaniki ruchy w stawach można podzielić natrzy" kategorie:

* aj ślirganie— jedna powierzchnia stawowa dotyka stale tą samą częścią nowych częlci drugiej powierzchni (np. stawy nadgarstka)

b)    toczenie —- nowe części jednej powierzchni stawowej dotykają no-wych części drugiej powierzchni (np. staw kolanowy)

c)    obracanie — dwie powierzchnie stawowe o kształcie wycinków kuli przylegają do siebie w jednym punkcie i w tym miejscu jedna kość obraca się na drugiej (np. staw ramienno-promieniowy).

Przedstawiony poniżej szczegółowy podział stawów opiera się na dwóch kryteriach. Pierwszym jest liczba osi i płaszczyzn, w których mogą się odbywać ruchy w danym stawie, drugim — ukształtowanie powierzchni stawowych i związane z nim rodzaje ruchów.