str1 2

1.2. Kategorie teoretyczne 29

dzynarodowym stosunkom politycznym, pod redakcją W. Malendowskiego i C. Moj-siewieża¹. W zakresie teorii integracji europejskiej na uwagę zasługują opracowania Stanisława Konopackiego. Leszka Jesienia i Rafała Trzaskowskiego².

Aktualny stan polskiej nauki teorii stosunków międzynarodowych ilustruje tom wydany pod redakcja Romana Kuźniara pt. Porządek międzynarodowy u progu XXI wieku, w części poświecony teoriom stosunków międzynarodowych. Na uwagę zasługują zwłaszcza rozdziały: na temat paradygmatu realistycznego autorstwa Teresy Łoś-Nowak, paradygmatu liberalnego - Edwarda Haliżaka. teorii normatywnych - Janusza Symonidesa. społecznej nauki Kościoła - Romana Kuźniara, angielskiej szkoły stosunków międzynarodowych - Agnieszki Bógdał-Brzezińskiej, teorii integracji europejskiej - Stanisława Parzymiesa i Dariusza Milczarka, paradygmatu cyklu siły - Mirosława Sułka oraz niektórych aspektów teorii systemu światowego - Agnieszki Aleksy i teorii zależności - Anny Wróbel^{3 4}.

Jednakże mimo zauważalnego dorobku w zakresie teorii stosunków międzynarodowych w literaturze polskiej brakuje krytycznej analizy teorii stosunków międzynarodowych. Dotyczy to zarówno tradycji, z jakich czerpią, ewolucji teorii w czasie, a przede wszystkim ich współczesnego obrazu, który podlega dynamicznej zmianie od lat 90. XX wieku.

1.2. Kategorie teoretyczne

1.2.1. Suwerenne państwo

Stosunki międzynarodowe to stosunki miedzy suwerennymi państwami. Teorie realistyczne utrzymują, że państwo jest jedynym podmiotem stosunków międzynarodowych. natomiast teorie liberalne przyjmują także istnienie innych ich uczestników. takich jak organizacje międzynarodowe, czy korporacje transnarodowe. Stosowane w teoriach stosunków międzynarodowych pojecie agent oznacza aktora, który ma możliwość samodzielnego działania*. Jeden z ważniejszych sporów dotyczy tego. na ile państwa mają moc samodzielnego działania na scenie między-

1

   Leszek Weres. Teoria gier w amerykańskiej nauce o stosunkach międzynarodowych. Poznań 1982. Instytut Zachodni: Andrzej Galganek. Zmiana w globalnym systemie międzynarodowym. Supercykle i wojna hegemoniczna, Poznań 1992. UAM: Jolanta Bryła. Sfery wpływów w stosunkach międzynarodowych. Aspekty teoretyczne i praktyczne na przykładzie mocarstw. Poznań 2002. Wydawnictwo Naukowe Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM: Międzynarodowe stosunki polityczne. Włodzimierz Malcndowski. Czesław Mojsicwiez (red.). Poznań 2000. Alta 2.

2

   Stanisław Konopacki. Funkcjonalistyczna teoria integracji politycznej Dauida Mitrany'ego, .Studia Europejskie" nr 2 (6) (1998). s. 61-70: Stanisław Konopacki. Komunikacyjna teoria integracji Karla Deutscha. .Studia Europejskie" nr 1 (5) (1998). s. 37-46: Leszek Jesień. Wybór czy Integracja Traktat amsterdamski w świetle teorii integracji europejskuJ. Nowy Sącz 2000. Wyższa Szkoła Biznesu - National Louis University. Rafał Trzaskowski. Dynamika reformy systemu podejmowania decyzji w Unii Europejskiej. Warszawa 2005. Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza.

3

   Porządek międzynarodowy u progu XXI wieku. Roman Kuźniar (red.). Warszawa 2005. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

4

   Angielskie słowa agent, agency sa trudno przetłumaczalnc na Jeżyk polski. Spotyka sic tłumaczenie jako .podmiot", .podmiotowość", .aktor", .aktorstwo", .czynnik sprawczy", .sprawstwo" lub .kolektywne działanie". W pracy tej zdecydowaliśmy się Jednak używać w większości przypadków terminu .agent", zdajac sobie sprawę z jego niedoskonałości.