strona (94)

życia pojawia się chwyt precyzyjny, dwupunktowy, z wyprostowanym palcem wskazującym i kciukiem. Dalsze doskonalenie możliwości chwytnych ręki pojawia się u dziecka rocznego (palec wskazujący zgięty, kciuk w opozycji, także zgięty).

Doskonalenie chwytu warunkuje rozwój manipulacji. W 4 miesiącu życia dziecko zaledwie potrafi potrząsać niewielkim przedmiotem lub oglądać własne ręce. W 7 miesiącu zatrzymuje w ręce pierw^rszy klocek, jeżeli poda mu się drugi, potrafi też przekładać klocek z ręki do ręki. Wskaźnikiem precyzji i koordynacji ruchowej jest piętrzenie klocków wg norm skali rozwoju psychomotorycznego Brunet-Lezine'a: dziecko 15-miesięczne ustawia wieżę z 2 klocków, dziecko 18-miesięczne — z 3 klocków, dziecko 2-letnie — z 6 klocków, a 2,5-letnie — z 8 klocków.

Rozwój postawy przebiega także według porządku cefalokaudalnego. Dziecko uczy się przyjmowania stopniowo coraz wyższych pozycji, utrzymania równowagi oraz możliwości manipulacyjnych w tych pozycjach. 9-mie-sięczne niemowlę potrafi pewnie siedzieć bez utraty równowagi przy wychyleniach na boki, lecz aby to osiągnąć unosi głowę w pozycji leżąc przodem i zaczyna obracać się na boki w 3 miesiącu, a w połowie 5 miesiąca samodzielnie przewraca się na brzuch. Trzeba bowiem wiedzieć, że pierwsze próby samodzielnego siadania dziecko zaczyna z podporu przodem. Niemowlę 8-miesięcznc rozpoczyna raczkować i wstaje z klęku z pomocą. W wieku 12 miesięcy stawia niepewnie pierwsze kroki.

Samodzielny chód małego dziecka jest niezdarny. Wynika to stąd, że tułów jest wyprostowany, głowa wysunięta lekko do przodu (dziecko patrzy przed siebie zamiast na podłogę), a ruch następuje przy użyciu tylko samych kończyn dolnych. W tym okresie dziecko dość często przewraca się, co jest spowodowano jeszcze zbyt słabą koordynacją ruchową, a także i tym, że podczas samego aktu chodzenia stopy unosi wysoko ponad podłoże. Krok dziecka rozpoczynającego chodzić jest krótki i nieregularny, a jego długość wzrasta aż do 18 miesiąca życia. We wczesnym okresie stąpania (6 miesięcy) dziecko dotyka podłogi tylko palcami i brzuścami stóp, pięty uniesione są ku górze, a całe stopy skierowane na zewnątrz. W pierwszym okresie samodzielnego chodzenia (12 miesięcy) dziecko najpierw stawia jedną nogę całą stopą, zanim poruszy drugą.

W miarę upływu czasu stereotyp chodu poprawia się:

1)    dziecko stawia stopę od pięty do palców,

2)    zaczyna podnosić jedną nogę zanim druga dotknie podłoża na całej swej długości.

W wieku 18 miesięcy dziecko biega oraz potrafi chodzić po schodach krokiem dostawnym, trzymając się poręczy. Powyżej dwóch lat dziecko chodzi sprawnie po płaskim podłożu do przodu i do tyłu oraz samodzielnie po schodach, krokiem dostawnym. W wieku 2,5—3 lat potrafi stać przez chwilę na jednej nodze, stoi na palcach bez pomocy oraz przeskakuje przez sznurek na wysokości 5 cm, potrafi chodzić po narysowanej linii. Czteroletnie dziecko samodzielnie schodzi i wchodzi po schodach krokiem naprzemianstronnym, potrafi zeskoczyć z wysokości 30 cm i skoczyć na odległość 60—85 cm. U dziecka 5-letniego obserwuje się już znaczną dojrzałość kontroli motorycz-nej, potrafi ono podskakiwać, utrzymuje równowagę chodząc po wąskich deskach i po zaznaczonych śladach. Dzieci 6-letnie potrafią chodzić i biegać w takt muzyki, mogą też nauczyć się jazdy na rowerze.

Rzut i chwyt wymaga dużej koordynacji ruchowej, dlatego też wydaje się celowe zasygnalizować, jak te umiejętności kształtują się. D%vulctnie dziecko rzuca piłkę oburącz i „całym ciałem". Niewiele dzieci w wieku 4 lat potrafi płynnie rzucić piłkę jedną ręką. W wieku 5 lat większość dzieci opanowuje tę czynność. Umiejętność chwytania rozwija się nieco później. Tylko niewiele dzieci w wieku 4 lat potrafi chwycić rzuconą do nich piłkę. W wieku 6 lat

94