sulfonamidy002

na), Kotrimazym - Coptin (trimetoprym + sulfadiazyna), Kotrifamol -Supristol (trimetoprym + sulfamoksol) i in. Różnią się one głównie właściwościami farmakokinetycznymi.

• Ostatnio w wielu krajach trimetoprym jest stosowany jako osobny lek w zakażeniach dróg moczowych, durach i paraduraeh. Zakres jego działania jest szeroki - działa również przeciwpicrwotniakowo. Podobnie działa jego analog - tetroksoprym.

Polskim preparatem trimetoprymu jest Trimesam - tabl. 01.

Farmako

kinetyka

Wchłanianie sulfonamidów z jelit jest różne, zależnie od preparatu. Możemy wyróżnić sulfonamidy łatwo wchłaniające się z jelit (sulfadiazyna, sulfametazyna, sulfizomidyna, sulfafurazol, sulfafenazol), które stosuje się w związku z tym w zakażeniach ogólnych oraz wchłaniające się słabo z jelit (sulfaguanidyna, ftalilosulfatiazol, sukcynylosulfatiazol, salazosulfa-pirydyna), stosowane w zakażeniach przewodu pokarmowego.

Sulfonamidy wydalają się z moczem, częściowo nie zmienione, częściowo zaś w nieczynnej postaci zmetabolizowanej (głównie jako acetylopochodne).

Wśród sulfonamidów wyróżnia się 3 podstawowe grupy:

1.    Sulfonamidy krótko działające, szybko wchłaniane i wydalane - sulfafurazol, sulfakarbamid.

2.    Sulfonamidy o długim działaniu - sulfafenazol, sulfalen.

3.    Sulfonamidy słabo wchłaniające się z przewodu pokarmowego - ftalilosulfatiazol, salazosulfapirydyna, sulfaguanidyna.

Stwierdzono, że sulfaguanidyna może wchłaniać się nawet w 50%; z tego powodu nie stosuje się jej obecnie w zakażeniach przewodu pokarmowego.

Sulfonamidy są wydalane z moczem w stężeniu wielokrotnie większym niż ich stężenie we krwi. Dzięki temu te preparaty, które są wydalane w postaci nic zmienionej, działają silnie w zakażeniach dróg moczowych, nawet wywołanych przez drobnoustroje, na które sulfonamidy słabo działają w stężeniach osiąganych we krwi. Szczególnie korzystne działanie w zakażeniach dróg moczowych wywiera Urenil oraz Biseptol i inne preparaty zawierające trimetoprym.

Acetylopochodne niektórych sulfonamidów łatwo wykrystalizowują w drogach moczowych w postaci piasku, zwłaszcza w odczynie kwaśnym i przy skąpomoczu, prowadząc do uszkodzenia cewek nerkowych i bezmoczu.

Toksycz

ność

Sulfonamidy są względnie mało toksyczne. Niekiedy mogą powodować nudności, wymioty i bóle głowy. Mogą też, zwłaszcza w dużych dawkach, powodować uszkodzenie miąższu wątroby. W przypadku wykrystalizowania w cewkach krętych nerek mogą powodować krwiomocz, czasem bez-mocz. U niektórych osób z enzymopatiami mogą prowadzić do methemog-lobinemii i hemolizy z uszkodzeniem nerek. Wszystkie inne powikłania, pojawiające się podczas leczenia sulfonamidami, są wywołane głównie

uczuleniem. Objawia się ono wysypkami skórnymi i zapaleniem skóry, niekiedy w postaci bardzo groźnego, złuszczającego zapalenia skóry i zespołu Stevensa-Johnsona, zespołu Lyella oraz obrzękiem błon śluzowych i stawów, gorączką (tzw. gorączka polekowa, którą trudno niekiedy odróżnić od gorączki będącej objawem schorzenia podstawowego), niekiedy uszkodzeniem szpiku (granulocytopenia, rzadko agranulocytoza) a także wątroby.

Przeciw

wskazania

Sulfonamidów nie można stosować u osób uczulonych, u osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowcj, u chorych z uszkodzeniem nerek i wątroby, u wcześniaków i noworodków (do 3-go miesiąca życia).

Nie należy stosować sulfonamidów łącznie z antybiotykami beta-lakta-mowymi (antogonizm farmakodynamiczny) oraz z mefenaminą (urotropina). Pochodne PAS (np. prokaina) antagonizują działanie sulfonamidów.

Zasady

leczenia

Z właściwości farmakologicznych sulfonamidów i mechanizmu ich działania wynikają wskazówki co do metody leczenia nimi chorób zakaźnych oraz sposobu ich podawania. Przy leczeniu sulfonamidami należy utrzymywać stały bakteriostatyczny poziom, czyli stężenie sulfonamidów we krwi, aby zahamować rozwój drobnoustrojów dopóty, dopóki organizm ich nie zniszczy. Należy zatem podawać je w odpowiednio dużej dawce i odpowiednio często. Dawka i częstość podawania sulfonamidów zależą w dużym stopniu od szybkości ich wydalania: sulfonamidy szybko wydalane podaje się częściej i w większej dawce, wolno wydalające się rzadziej i w dawce mniejszej. Podawanie zbyt małych dawek sulfonamidów powoduje wytworzenie się szczepów sulfonamidoopornych, przy czym właściwość tę drobnoustroje przekazują następnym pokoleniom.

Sulfonamidy stosuje się najczęściej doustnie (rozpuszczalne w wodzie sole sodowe można wstrzykiwać dożylnie).

Dawkowanie sulfonamidów krótko działających - najczęściej co 4-6 godz. po 0,5-1,5 g. Sulfonamidy słabo wchłaniające się lub nie wchłaniające się z jelit podaje się najczęściej: pierwszego dnia 6,0 g, w następnych dniach po 3,0-4,0 g w równych porcjach co 6-8 godz. (3-4 razy dziennie).

Sulfonamidy podaje się po jedzeniu, ponieważ drażnią błonę śluzową żołądka. Zażywa się je z dużą ilością płynów i z zasadami, jak soda oczyszczona, tlenek magnezowy, co zapobiega wykrystalizowaniu ich w drogach moczowych. W tym samym celu stosuje się przy leczeniu sulfonamidami dietę jarzynową.

Poza tym sulfonamidy stosuje się niekiedy również zewnętrznie w postaci 10% przysypek i maści oraz w postaci kropli i roztworów (obecnie rzadko i tylko niektóre preparaty np. krople oczne).

Wartość

kliniczna

Zastosowanie lecznicze sulfonamidów jest obecnie bardzo ograniczone ze względu na ich małą skuteczność z powodu oporności większości szczepów drobnoustrojów pierwotnie wrażliwych. Uważa się je obecnie za

91