Top 41

Model kompletnej siatki zdolności umysłowych

Warunkiem pokonania omawianych wyżej kłopotów z pojęciem inteligencji.i zdolności twórczych, jest wypracowanie teorii, która by ujmowała w jeden system wszystkie zdolności umysłowe i porządkowała całą zagmatwaną i dość jeszcze bałamutną wiedzę o tej ważnej praktycznie klasie różnic indywidualnych.; Psychologia współczesna nie dysponuje żadną zadowalającą teorią w tej dziedzinie, ujmującą wszechstronnie, a więc i genetycznie, wiedzę o zdolnościach w powiązaniu z innymi działami wiedzy psychologicznej.

' , Teorią aktualnie najbardziej przydatną i ambitną (w zakresie klasyfikacji, nie zaś objaśniania zdolności) jest koncepcja J. P. Guilforda¹, kontynuatora badań Thurstone’a.

Podstawą podjętej-przez Guilforda próby usystematyzowania wyodrębnionych dotąd w rozmaitych badaniach zdolności umysłowych jest potrójna klasyfikacja, obejmująca:

1.    Operacje umysłowe. '    ' T

2.    Treści, będące przedmiotem tych operacji (materiały).

3.    Wyniki operacji.

Operacje    .    ^

Guilford ujmuje wszystkie operacje umysłowe w 5 podstawowych klas: poznawanie, pamięć, myślenie konwergencyjne, myślenie dy-wergencyjne i ocenianie. Krótką ich charakterystykę podaliśmy w rozdziale II.    ,

Treści (materiały)

Wymienione operacje dokonywane są zawsze na jakimś materiale, na określonych treściach. Guilford ujmuje je w 4 kategorie:

1.    Treści spostrzeżeniowe, „figuralne”, obejmujące dane zmysłowe, które — jeśli użyjemy terminologii I. Pawłowa — tworzą pierwszy układ sygnałowy.

2.    Materiał symboliczny, w formie takich znaków jak litery, sylaby, wyrazy złożone z liter, schematy rysunkowe, a także inne umowne znaki graficzne.

3.    Treści semantyczne (słowa, pojęcia, sądy).

4. Materiał „behawioralny”, związany ze spostrzeganiem zachowania się człowieka w sytuacjach społecznych.

Wynikt operacji

Wyróżnione operacje, wykonywane na wymienionych wyżej rodzajach treści, prowadzą do powstania rozmaitych wytworów poznawczych. Guilford dzieli je na:

—    Jednostki treściowe (pojedyncze informacje).

—    Klasy, złożone z zespołów jednostek wyróżnionych wedle jakiejś zasady.

—    Stosunki, relacje między wyróżnionymi jednostkami.

—    Systemy, czyli struktury złożone z jednostek tak ze sobą powiązanych, że tworzą pewną zorganizowaną całość, a nie po prostu zbiór, jak klasy.

—    Transformacje, czyli zmiany, modyfikacje dotychczasowych informacji.

—    Implikacje, przez które autor rozumie konkluzje i przewidywania wysnute z innych informacji.

Operacje

87

1

J. P. Guilford: Personality. New York 1959, McGraw-Hill Comp. Z prac późniejszych wymienimy przede wszystkim artykuł Guilforda: Intellectual Resources and Their Values as Seen by Scientisł. W: C. W. Taylor, F. Barron (Ed.): „Sdentific Creatmty”. New York 1963, Wiley.