typologia socjolektalnych odmian polszczyzny

TYPOLOGIASOCJOLEKTALNYCH ODMIAN POLSZCZYZNY

W każdym socjolckcie odnąjdujemy słownictwo związane z zawodowymi realiami grupy oraz słownictwo dbtyczące człowieka i świata w ogóle.

a)    steótowość wypowiedzi socjołektalncj, np. pad ‘padnij, tj. połóż się na ziemi’

b)    peryfrastyczność, np. złodz. zapuścić żurawia ‘ukraść z kiesami’

Kategorie socjołektaiite:

| zawodowość - przydatność środków językowych w profesjonalnej działalności grupy

1 ekspresywność - językowe sposoby informowania o stosunku członków grupy do rzeczywistości

* tajność - możliwość takiego kodowania informacji, aby w miarę możliwości była ona dostępna tylko osobom wybranym; przypisuje się ją wszystkim socjolektom

ZAWOWODOŚĆ

1.    GRUPY SPOJONE WIĘZIĄ ZAWODOWĄ łow .jeleniem ‘myśliwy polujący na jelenie’

my śliw. cewki ‘nogi sarny’, badyle ‘nogi łosia, jelenia’, biegi ‘nogi dzika’, wiosła ‘nogi ptaków wodnych’, kita ‘ogon lisa’, bukiet ‘ogon sarny’, kiełnia ‘ogon bobra’.

maryn. bos ‘bosman’, kuk ‘kucharz’, statekgibony ‘chwiejny’, zupa na kaca ‘żurek*

2.    GRUPY ZŁODZIEJSKIE, UTAJNIAJĄCE SWOJĄ DZIAŁALNOŚĆ

a)    nazwy złodziei informujące o tym, co się kradnie — pajęczarz ‘bieliznę na strychu’, błyskotnik ‘biżuterię’, mechanik ‘samochody’, łazik, baciarz ‘drobne przedmioty’, borsuk ‘w piwnicach’, potocznik ‘na ulicy’,proboszcz f w kościele’

b)    nazwy złodziei informujące o tym, jak się kradnie—lufcikarz ‘dostający się do mieszkania przez okno’, kławisznik ‘otwierający drzwi za pomocą wytrycha*, doliniarz ‘wyciągający z kieszeni’

c)    nazwy złodziei informujące o tym, kiedy się kradnie — kimiarz, tdmowiec, ciemnik, sznifiacz ‘w nocy’ (jzn^‘‘kradzież nocna’)

d)    nazwy złodziei informujące o tym, kogo się okrada - dusiciel ‘śpiących pijaków’, narzeczony ‘kobiety, proponując im zamęście’

e)    okoliczności dokonywania kradzieży

miejsce -pracować na czek *w bankach’, pracować na szkiełkach ‘w jubilera’ czas li robić szlifów nocy’, na zaskoczenie ‘przed zamknięciem sklepu' obiekt - na wesołka ‘okraść pijaka’, na cyc ‘okraść kobietę'

Sposób - na wydrą ‘wyrwać z rąk’, na bajer *w czasie rozmowy’, na przycisk ‘w tłoku, przyciskając się do ofiary’

W języku więziennym powstaje słownictwo dotyczące realiów codziennego życia, rzeczywistość w więzieniu sprowadza się do sposobów zaspokajania podstawowych czynności fizjologicznych* np.