Zdjęcia 0163

Józef Woj tanowie/

h nicruszko i in. 1971). Torfy Trwały zakwalifikowane do mniej żyznych lorfów ni Ln nie uwkazwc n. Wi**y kontnkt ze skalami wapiennymi.

ETAPY ROZWOJU JEZIOR

Schemat rozwoju jezior łęczyńsko-włodawskich przedstawiono na ryc. 8. Wydzielono w nim 6 etapów rozwoju: przedjeziomy, inicjalny, maksymalny, przejściowy, biogcniczny

i współczesny.    ...

l-.tnp przedjeziomy -Yistuliun 1S kii BP. Okres pełni Vistulianu. lądolód znajduje się

w odległości 200-220 km. klimat pcryglacjalny z roślinnością tundrową. Głęboka wieczna zmarzlina, w której w górnych partiach poniżej warstwy czynnej zalegają soczcwy, warstwy lodu scurcgacyjncgo. W warstwie przypowierzchniowej kliny lodowe, <i na powierzchni formy tvpu pingo.

Etap inicjalny - Rolling 12,5 ka BP. Ocieplenie klimatu, lądolód znajduje się w odległości 400-450 km, roślinność typu lasotundry lub typu otwartych lasów parkowych z dominacją brzozy. Degradacja wiecznej zmarzliny do głębokości 8 do 10 m, wytapianie lodów gruntowych, rozwój tennokrasu. Powstają pierwsze zagłębienia i pierwsze płytkie jeziora termokrasowe typu jezior „wędrujących” (wandering lukes). W dnie powstających zagłębień następuje równocześnie z wytapianiem akumulacja iłów i rnułków, a następnie niewielkiej miąższości torfów w bagniskach lub gytii mineralnej, węglanowej w jeziorach. Z jeziora Łukczc z torfu w profilu Łukczc III pochodzi data 12 330 lat BP (K. B a -laga 1991). Bardzo podobną datę (12 540 lat BP) uzyskano w środkowej Polsce, datując torfy z kopalnego zagłębienia i datując pośrednio początek rozwoju Icrmoklasu (J. Goźd z i k, K. Kon ec k a - Be 11 cy 1992).

Ktup maksymalny - Alleród 11,5 ka HI*. Dalsze ocieplenie, do klimatu chłodno--umiarkowanego o cechach kontynentalnych, roślinność leśna: lasy świetliste, sosnowo--brzozowc. Głęboka, być może całkowita, degradacja wiecznej zmarzliny. W wyniku wytopienia lodów gruntowych ulegają pogłębieniu dotychczasowe zagłębienia typu nłasów lub powstają nowe. Jest to etap maksymalny, jeśli chodzi o głębokość zagłębień termokra-sowych. Powstałe jeziora ulegały następnie pewnemu wypłyccniu, a na obrzeżach osadzał się torf. Właśnie z tortu występującego pod gytią (torf mszysiy-Bryales) pochodzi z Jeziora Białego z Polesia Lubelskiego data 11 235 lat BP(K. Więckowski, J. Wo jciechów s k i 1971). Pod koniec Allerodu następuje wyraźne pogłębienie jezior. Miąż-zośe osadow dennych jezior, łącznie mineralnych i organicznych, z etapów późnoglacjalnych jest niewielka, poniżej 2 m, co jest regułą w Europie (J. E. M o j s k i

i wzi?lrdni<f^ts!f^Ct!⁽.^W" n * ^n?,,0l'^tu*    ^ ^w warunkach chłodnego umiarkowanego

wód^intowvehidoś/-^{,maIU ma}'° ^{,aSy sosnowo}-^brz°zowe. Obniżenie poziomu lacja gytii. *    *^WC2nC °^bmżcnic P^ozio,»^u jezior, w których odbywa się akumu-

htap hiogeniczny - Atlantic 6 kii BP. Optimum klimatyczne holoornu, lasy mieszane z przewagą dębu, lasy łęgowe na dużych obszarach. Wysoki poziom wody w jeziorach, które zajmują większe powierzchnie. W jeziorach intensywna akumulacja gytii węglanowej.

Etap współczesny - Subatlantic 1 kii BP. Lasy sosnowo-dębowc i łęgowe. Intensywne obniżanie poziomu wód gruntowych, obniżanie poziomu jezior. Zatorfienic i zarastanie jezior, rosnący wpływ działalności człowieka, osuszanie, melioracje, intensyfikacja w ostatnich 200 latach działalności coliczncj.

LITERATURA

Bał aga K. 1982; Vcgctaliona! history of the I^ikc Łukczc cnvironmcnl (I.ublin Polesie, 1: Poland) dunng the l>Uc Glacial and Holoccne. Acta Palcobot.. 22, 1. 7-22.

B a ł a ga K. 1991; The dcvclopmcnt of Lako Łukczc and changcs in (hc plam covcr the South-We- tern pan of the Łęczna - Włodawa districl in the last 13000 ycars. Acta Palcobot. 30. 1/2; 77-146.

B a ł a g a K.. B u r a c z y ń s k i J., Wo j la n o w i cz J. 1983; Budowa geologiczna i rozwój torfowisk.* Krowie Bagno (Polesie Lubelskie), (sum. (ieologic.il structurc and dcvelopmcnt of the Krowie Bagno peatbnd Polesie Lubelskie). Annalcs UMCS. B. 35/36.37-62.

B a ł a g a K., Dobrowolski R., Rod z i k J. 1994; Stratygrafia osadów organogenic/aych w rezerwacie .Jezioro Moszne”. Przewodnik 43 Ogólnopolskiego Zjazdu PPG, cz. 2. Lublin (w druku).

B a ł a g a K., P i d c k A.. R o d z i k J. 1992; Preliminary studics on changcs sińce Lite Glacial limes at the peat bog ncar Moszne Lakc (I-ublin Polesie, L Poland). Vcr5ff. Geobot. Inst. ETH. Stiftung Rubel, /.urich. 107, 319-330.

Buraczyński J , Wójta nowie z J. 1974 a; Geneza jezior uściwicrskich (Pojezierze Łcczyńsko* Wloda-wskic). Materiały Krajowego Sympozjum PaJcolimnologiczncgo. Warszawa.

Buraczyński J . W o j t a n o w i cz J. 1974 b; Stosunki geomorfologiczne okolic Garbatówki na Pojezierzu łjęczyńsko-Włodawskim. Przewodnik XII Ogólnopol. Zjazdu Pol. Iow. Geogr. cz. II. 79-S4.

B u r a c z y ń s k i J , Wo j t a n o w i c z J. 1981; Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski; Ark. Orzechów Nowy, Wyd. Gcol. Warszawa 1982.

Burac/yrtskt J., Woj t a n o w i c z J. 1982; Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski; Ark. Kołacze Wyd Gcol. Warszawa 1982.

Buraczyński J.. Wójt a n o w i c z J 1983; Wpływ zlodowacenia śiodkow opolskiego na rzeźbę południowej części Polesia Lubelskiego (sum. The cffect of the Middlc Polish Glacialion on the relief of Southern part of Polesie Lubelskie). Annalcs UMCS. B, 25/26,63-97.

B u r n (\ R.. Smith M.W. 1990; !>cvclopmcntof tbermokara lakę during the holoetne at sitc.s ncar Mayo, Yu-

konTeritory. Pcrmafrosl and Pcriglacial Proccsscs. 1, 2. 161-P6.

Cz u kleń ko w a J. N. 1975; Wzrost lednikowoj mor foskulp tury zapadnych i jugo zapadoych rajonów Russkoj rawniny (opyl morfotektonityeskogo analiza). Biul Komisji poiznac/cniu Czet w. perioda. 43. 183-488.

Długosz J. 1455-1480, Annalcs scu Cronicac incliti Regni Poloniac. Rękopis. Roczniki czyli Kroniki dawnego Królestwa Polskiego. Ks. I, U: Chorogratia, 81-163, PWN, Warszawa 1961.

D y 1 i k .1. 1970; Kras termiczny, jego istota i kierunki rozwoju. ŁTN. Sprawozd, 24. 7. 1970. I4p.

Go/dzi k J.. Konecka -Betley K. 1992. Późmwistuliańskie utwory węglanowe w zagłębiu bezodpływo-wym rejonu Kopalni Bełchatów. Cz. 1. Geneza i stratygrafia (sum Lite Yistulian carbonatcous fomwuon in oulllow-closcd depression of the Bełchatów Brown Coał Strip Minc. Part I. Genesis and Stratłgraphy). Roczniki (ilcboznawczc. 43, 3/4, 103-112.

Halicki B. 1951; Rola lodu gruntowego w kształtowaniu się plejstoccńskich form pcryglacj.dnyth v »b‘* ^'^lc of ground-lcc in shaping Plcistoccnc pcrglacial fortns). Acta Gcol. Polon., 2/4. 616-618

K a c z u r i n S. P. 1961; Termokarsl na territorii SSSR. Moskwa. 291 p.