Zdjęcie3927

112 łknd/Jal 3. Pnyciyay dydckiji

3.3.4.2. Rozwojowe badania podłużne a deficyt fonołogiczny w dysleksji

Badania rozwojowe podłużne pozwalały na ocenę prognottycznośti wcza nych funkcji poznawczych, zwłaszcza językowych dla osiągnięć w czytaniu i pisaniu oraz powstawaniu trudności w tym zakresie. Dzieci z osłabionym rozwojem mowy, który obejmuje osłabienie sprawności fohojogicznych,^ w większym stopniu obciążone ryzykiem trudności w czytaniu (TklUj 1998). Baduniu z tego nurtu w większości pokazały, żc umiejętność czyta-nia może być prognozowana na podstawie ocenianej wcześniej świadomości fonologiczncj czy szerzej pojętego przetwarzania fonołogicznego (Br* dley i Bryant 1983; Goswami i Bryant 1991; Lundberg, Frost i Petersom 1988; Hawelka i Wimmer 2005). Także badania polskie potwierdziły istotne znaczenie sprawności fonologicznych, zwłaszcza świadomości fononowej ocenianej przed rozpoczęciem nauki czytania dla osiągnięć w czytaniu w pierwszych dwóch latach nauki, ale zwłaszcza w pierwszym jej roku (Kr* sowicz-Kupis 1997).

Należy jednak zaznaczyć, ze w ortografiach bardziej transparentnych niż angielska - np., niemieckiej, znaczenie świadomości fonemowej było istotne tylko na początkowym etapie nauki (Wimmer i Hummer 1990). Potwierdzają to także badania polskie (Krasowicz-Kupis 1997; Sochacka 2002).

3J.4.3. Badania eksperymentalne skuteczności metod terapeutycznych a deficyt fonołogiczny w dysleksji

Badania eksperymentalne, zazwyczaj o charakterze podłużnym wykazały, że wczesny trening umiejętności fonologicznych, a także wykorzystanie takiego podejścia w terapii jest skuteczne dla podnoszenia osiągnięć wczytaniu. Wiele badań wykazuje, że trening fonołogiczny daje dobre efekty dla poprawy poziomu czytania (Bradley i Bryant 1978,1983; Liberman 1973; Lundberg i wsp. 1988; Hałcher, Hulme i Ellis 1995; Tbnmer 1994). Stało się ło punktem wyjścia dla powszechnego wykorzystywania ćwiczeń językowych w usprawnianiu czytania i pisania.

Niezależnie od zgodności wyników potwierdzających występowanie deficytu fonołogicznego w dysleksji - ciągle trwa debata dotycząca istot)' związku między sprawnościami fonologicznymi a czytaniem.

Snowling (Snowling i Nation 1997) - przedstawicielka tzw. twardej koncepcji deficytu fonołogicznego - rozważa hipotezy, które tłumaczyłyby

mechanizm wpływu tej zmiennej na czytanie. Najbardziej powszechna hipoteza mówi o tym, że dzieci, które dobrze sobie radzą z zadaniami świadomości fono logicznej, szybciej są w stanie zrozumieć, jak fonemy i grafemy łączą się w piśmie - odkrywają reguły reprezentacji i używają tej wiedzy jako wskazówki samouczącej (sclf-tcaching device - Share 1995). Na marginesie trzeba dodać, że autorzy rzadko rozważają rozróżnienie głoski i fonemu - warto jednak podkreślić, że kluczowy kod dla pisma to w zasadzie kod fooeroowo-gloskowo-literowy/grafcmowy.

Alternatywna hipoteza mówi o tym, że dzieci, które są świadome związków fonologicznych między wyrazami, głównie podobieństwa fonetycznego , np. rymów, używają relacji wymowa - zapis do czytania przez analogię do znanych już powiązań czy wyrazów (Goswami 1990; Goswami i Bryant 1991).

Następna hipoteza wyrasta z koneksjonistyczncgo punktu widzenia, zakładającego, że uczenie się czytania wymaga ustanowienia systemu powiązań (connections) między ortografią (zapisem) a fonologią (Seiden-berg i McClelland 1989). Dzieci, które mają dobrze określone, dokładne i stabilne reprezentacje fonologiczne, mają przewagę w czasie tego procesu. Pozwala im to ustanowić precyzyjne powiązania między reprezentacjami ortograficznymi korespondującymi z napisanymi wyrazami a fonetycznymi formami słów w mowie (Hulmc, Snowling i Ouinlan 1991). Wiedza ta może być generalizowana na nowe słowa bez odnoszenia się do świadomych reguł. Uwzględniając koncksjonistyczny punkt widzenia, Snowling i Nation (1997) twierdzą, iż wydaje się. że dzieci dyslektyczne mają deficyty na poziomie reprezentacji fonologicznych, które upośledzają ich zdolność do tworzenia połączeń między ortografią a fonologią (Hulmc i Snowling 1992).

33.4.4. Koncepcja deficytu reprezentacji fonologicznych Snowling

W ostatnim dwudziestoleciu można znaleźć silne i zbieżne dowody na to, że dyslektycy mają deficyty w reprezentacjach fonologicznych, a nie tylko w świadomości takich informacji fonologicznych (Snowling i Nation 1997, Snowling 2000). Wniosek taki pochodzi z badań wskazujących, że ich trudności językowe rozszerzają się na percepcję mowy, produkcję mowy, werbalną STM oraz zdolności nazywania obiektów (por. przegląd Snowling 1995).