zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (10)

22 JDzieło-a-aktywność.świadomości - Platon, Arystoteles. zwolennicy psychoanaliz}-.

„Literatura to język, którego używa psychoanaliza, by mówić o sobie samej, by siebie nazywać, stanowi ona wewnętrzne odniesienia, za pomocą których psychoanaliza nazywa swoje odkiycia’\<— swoistego rodzaju motto.

Zygmunt Freud., wiedeński neurolog i psychiatra jest twórcą psychoanalizy. Pierwszym, który kategorie psychoanalizy zastosow-ał do opisu dzieła literackiego był sam Freud. Z czasem z jego badań wyłoniła się psychoanaliza literacka. Freud uważał,'że zadaniem psychoanalizy literackiej jest odnalezienie w utworze materiału osobistych przeżyć twórcy, oraz co ciekawe wskazanie, poprzez jakie przekształcenia i sposoby dochodzi do jego inkamacji w utworze. Twórca bowiem, obdarzony żywą wyobraźnią wyraża nfeświadormc najbardziej utajone kompleksy, za pomocajęzyka symboli obrazowych, do których sam nie posiada klucza.

Freud natomiast posiada.-Psychoanariza bada.dzieło .jako .świadectwo sposobów przeżywanią. .-właściwych pisarzo-wi,4ęgQL.kompjeksów, nieświadomości, utajonych dążeń. W pierwszym J -etapie.rozwoju.psychoanaliz>:.b.ohateie:n. analizy był _:często pisarz, do którego psychiki starano się zajrzeć poprzez tekst. Interesowała badaczy’analiza dzieła jako dokumentu .psychologicznego, pozwalającego na.ujawnienie istotnych właściwości .świata psychicznego pisarza. Obecnie to już nic pisarz jako taki, ale podmiot obecny wMiele oraz sama praca dzieł a skrywającego niejawne treści przyciąga zainteresowanie badaczy¹: Koncentrują się oni na samym tekście literackim, zmierzając do ujawnienia jego psychologicznych mechanizmów'.

Rozmach, i ogromny zakres Freudowskiej interpretacji człowieka i jego wytworów wywodzi się z jednego z podstawowych aksjomatów, jakim byłp założenie o istnieniu nieświadomości!!    ----

Freud sprzeciwiając się twierdzeniu, że zachowania są zdominowane przez świadomość, nie zrezygnował z tej kategorii i interpretował aktywność jako napięcie między tym. co świadome i tym. co popędowe. Pojęciu świadomości przeciwstawił dwie opozycyjne kategorie. Nieświadomość jest dziedziną wrodzonych popędów. Podświadomość oznacza -sfere.trcścl.akccptowany.cb-P.tżeż.świadomość.-pozostających jednak poza jej kontrolą, takich jak wspomnienie czy asocjacje. Człowiek stale pogrążony jest w marzeniach, jednocześnie musi kierować się zasadą rzeczywistości, śniący na jawie starannie ukrywa swe fantazje przed innymi, gdyż wyczuwa oowody, by sic ich wstydzić. W przezwyciężaniu lej bariery i odrazy pomocna jest właściwa ars poetica. Współczesna kontynuatorka myśli psychoanalitycznej, J. Chasseguet-Smirgel, stwierdza że sztuka jest środkiem rozkoszowania się naszymi fantazmami bez poczucia wiry i kary. (chwila o fantazmach: są to formacje zastępcze, powstają poprzez tłumienie pragnień, ich sfera znajduje się na ogół w świadomości, składają się na nią marzenia, wyobrażenia, fikcje, fantazmy nieświadome realizują się w snach) Dla psychoanalizy sztuka liczy się 2e względu na określone funkcje w ekonomice popędów, przekształcenia i fantazmy artysty dają w efekcie pewną przyjemność estetyczną, ale przyjemność ta jest tylko przedsmakiem innej, o wiele większej przyjemności, j a kąj est ytyzw-ol eni.e psy chi k i z r.apięć.

"Pierwsza praca Freuda u iiieraiuize to l/rujertia tany. Znajduje:?.* izm v, wiosek Frsudc^na ’ podstawie analizy dzieł Sofoklesa, Szekspira, Goethego) który brzmi: „poeci i pisarze poznają w sposób intuicyjny zjawiska, do których nasza szkolna mądrość nie odważyła się dotrzeć. W. wiedzy o duszy ludzkiej są oni d!a nas, ludzi pospolitych, mistrzami, ponieważ czecplaże źródeł, które nam wydają się jeszcze niemożliwe do przyjęcia w nauce⁷’.