zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (183)

Słońce, jak monokl złoty, noszę w oku,

Księżyc w pierścionku, gwiazdy w butonierce.

(K. Wierzyński, Szumi w mej głowie)

Przykład mcsozcugmy:

Dla zakochanych to samo staranie - co dla umarłych,

Desek potrzeba zaledwie też sześć.

Ta sama ilość przyćmionego światła.

(S Grochowiak. ***)

Przykład hypozeugmy:

Na pismo moje garść obcego piasku.

Na północ wiele, wiele rzucam myśli...

(C. Norwid, Do mego brata Ludwika)

Zeugma prowadzi często do (-) syllepsis i w wielu opisach figur retorycznych jest z nią utożsamiana. Cytowany przykład z Grochowiaka jest połączeniem zeugmy i syllepsis.

22. Hiperbola - - przedstawienie jakiegoś zjawiska wyolbrzymiające jego wygląd, znaczenie, działanie i oddziaływanie. Uważana za jedna z figur Fetorycznyćh,_niejest jednak wysoectalizovvanym chwytem stylistycznym, lecz raczej efektem współdziałania rozmaitych tropów i figur, szczególnego doboru słownictwa oraz ekspresywnej intonacji. Używanie h. bywa znakiem silnego zaangażowania emocjonalnego mówcy lub poety i ma podobną reakcje wywołać u odbiorcy. Hipcrbolicznosc by ta jeszcze na początku XX w. jednym z powszechnie aprobowanych znamion stylu poetyckiego. Przykłady h.: f!Oczy jej skamieniały od straszliwego widoku, który sie przed nimi roztoczył. Walka i szamotanie się jej sióstr czy krewniacżeK - zmiażdżyły ją na proch. Usta rozpadły się chwytając szybki dech. Jakieś dźwięki w wiotkich wargach... Cedro postrzegł, że mózg w jej głowie wywraca sie. żyły sic wiją, a czaszka pęka" (Żeromski, Popioły).

Szumcie, szumcie więc, morza lazury.

Gdy wam dadzą nieść trumnę olbrzyma!

Piramidy! wstępujcie na góry 1 patrzcie nań wieków oczyma.

Tam! - na morzach! - mew gromadka szara To jest flota z popiołami Cezara.

(J. Słowacki. Na sprowadzenie prochów Napoleona)

W strofie Słowackiego intensywność relacji zostaje wzmocniona przez kontrastowe zderzenie ujęcia.hiperbolizującego z (-) licotą wypełniającą ostatnie dwa wersy. W prostej postaci h. występuje także w języku potocznym. Np. pękać ze śmiechu, umierać ze zmęczenia, szaleć z radości, palić się z niecierpliwości. Odmianą h. jest (-) hyperoche. Inne nazwy: przesadnia, superlatto.

Strofa zamknięta - stroją, która zawiera nełnv układ rymów, tzn.. że żaden odpowiednik rymowy nic został przeniesiony do następnej strofy oraz stanowi całość syntaktyczną (bez przerzutni).

Śpiewają wciąż wybrani a

7