zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (200)

zbrOTCW JT'

3t^Ri5ZiałriTraTcbTcaxmTe^-vrtlumacxefl-iach geaezy-dzieła-----------

Pierwszym wyraźnym stanowiskiem, jakie pojawiło się w metodologii pozytywizmu; "był genelyzEn, zgodnie z nazwą bardziej nastawiony na pytanie o to. skąd wzięła się literatura, niż czym jest. W ślad za tendencją do określania zewnętrznych czynników, które wpłynęły na .    po.wstawamedzieła .1 itóraękiegeępoj a wiły się rozmaite odmiany metod badania literatury:

historyczne, socjologiczne, przyrodnicze, psychologiczne itd.. Próbowano w ten sposób wyjaśnić .genezę dzieła literackiego - albo pr2ez odwołanie do kontekstu historycznego czy społecznego,.albo do psychiki autor (a nawet jego “fizjologii”), lub też na drodze szukania

--—analogii z teoriamiąmzyrodoznawczymi.______ •_

Prowadzone są metody w nauce o literaturze, których teoretyczną podstawę stanowi przeświadczenie, że analizą tak czy inaczej rozumianego pochodzenia dzieła, jego

'■ ■pdwstawamra^:-oraz czyńfttków^kresł^ąsyGh-jCgocwytwarzariie stanow:i_głńwmy element____

:(HtcfprctaćjiriVśród'mćlód'gene^znych-wyróżnia się-ocienrację:    -    -    -------

~~ ''^socjologiczną^-    ------- ----------- ----------- -----*---

-    psychologiczno - biograficzną -filologiczną

-    komparat>'styczną

Draga orientacja ujmuje.dzieło-jako wynik indywidualnych ęch^.skłonności, dążeń, kompleksów itp. Osobowości twórcy, czyniąc je główny układem odniesienia analiz)' utworu. Na metody genetyczne w tej postaci wpiyw ma rozwój naukowych koncepcji psychologicznych, we współczesnej nauce o literaturze oddziaływa zwłaszcza psychoanaliza w swych rozmaitych odmianach (psychoanalityczna Jerytyka).

Jednym z przejawów badania genezy dzieła literackiego było poszukiwanie w życiorysie realnego autom faktów lub wypowiedzi, które mogłyby wyjaśnić przyczynę powstania dzieła literackiego. Wg takiego psychologiczno - biograficznego rozumienia genezy utworu bezpośrednią przyczyną napisania przez Jana Kochanowskiego “Trenów” była śmierć córki, a

—-------------- genezą±£ana-Tadeusza!ljesUcsknota Adama Mickiewicza za ojczyzną, Pewną odmianą^

takiego podejścia do genezy' dzieła literackiego jest perspektywa komparastyczna (porównawcza), która poszukuj&^wpływów.Izaiezaośd" pomiędzy tekstami. W.edług niej

..........gentr/a.dzieła literackiego może mieć swe źródło w utworach literackich, które autor czytał i

doktórach nawiązał. Udowodnienie takiej zależności miało kiedyś wymowę pejoratywną. Przedstawiciele takiej wizji genezy dzieła literackiego zadowalali się jedynie stwierdzeniem wpływu, a nie zastanawiali się nad jego funkcją w omawianym tekście. Z czasem bieme poszukiwanie, wpływów w Innych tekstach zastąpił inrertcksiualizm. W perspektywie socjologicznej geneza dzieła literackiego zależy ud stanu rozwoju społeczeństwa, od procesów w nim zachodzących, od wielkich mchów socjalnych. Tak rozumiana geneza dzieła ' literackiego oznacza np. badanie związków pomiędzy tekstami literackimi a aktualną sytuacją klas społecznych. Poznawanie genezy dzieła literackiego może przedstawiać też sam proces wersii utworu, analizować różnice pomiędzy wersjami.tekstu i różnymi jego wydaniami (podejście filologiczne). Takie podejścia do dzielą literackiego, które interesują się głównie zjawiskami pozaickstowymi (mniemającymi realnego związku z tekstem), określa się mianem genetyzmu.

$