chową, uczy oceny ryzyka i jego ewentualnych skutków, wdraża do przestrze gania przepisów i zarządzeń dotyczących bezpieczeństwa w pracy. Gry sportowe rozwijają ruchy ekonomiczne i harmonijne, scalają elementy siły mięśniowej z szybkością, koordynacją i precyzją, poprawiają metabolizm komórkowy i moderują czynność gruczołów dokrewnych.
Wprowadzenie prawidłowej techniki pracy i ćwiczeń profilaktycznych dało już w wielu zakładach bardzo pozytywne wyniki. Badania prowadzone w jednym z zakładów ciężkiego pizemysłu w Szwecji, zatrudniającego około 4500 pracowników wykazały, że absencja chorobowa z powodu bólów krzyża wynosiła 50% absencji z powodu wypadków i urazów (Sundąuist). Z analizy wynikało, że z ogólnej liczby chorych z zespołem bólowym kręgosłupa 10% wykonywało ciężką pracę, 45% lekką pracę i również 45% lekką pracę, ale okolicznościowo wymagającą cięższych wysiłków. Jako przyczynę ustalono: w 12% wypadki w pracy i poza pracą, w 18% podnoszenie ciężarów, z tych 5% chorowało dłużej niż 1 miesiąc i 70% o przyczynie nie znanej, z których 20% chorowało dłużej niż 1 miesiąc.
Zastosowanie ćwiczeń profilaktycznych i wprowadzenie odpowiedniej techniki pracy zmniejszyło wskaźnik wypadkowości, na 100 pełnozatrudnionych z 8,2 na 6,7 i skróciło okres absencji na 1 chorego z 27,1 dni do 20,6 dni.
Nasze spostrzeżenia świadczą również o korzystnym wpływie kinezyprofi-laktyki i kinezyterapii w zespołach bólowych kręgosłupa. Istotną jednak jest rzeczą, aby kinezyprofilaktykę wprowadzać do zakładów pracy jak najwcześniej, zwłaszcza wśród najmłodszych pracowników i uczniów szkól zawodowych.
PIŚMIENNICTWO
I. Anderson B. J. G. and Ortengren R.: Myoelectric back muscle activity during sitting. Scand. J. Rehab. Med. Suppl., 3, 73—90, 1974. — 2. Anderson B. J. G.. Ortengren R., Nachemson A. and Elistróm G.: Lumbar disc pressure and myeloelectric back muscle activity during sitting. Scand. J. Rehab. Med., 6, 104—-114, 1974. — 3. Asmussen E.: The weight-carrying iunction of the human spine. Acta Orthop. Scand., 29, 276, 1960.— 4. Bolt F. J.: A physiotherapeutic approach to one aspect of prophylaxis at work: the avoidance of sprains or strains. World Confederation for Physical Therapy Proceedings Fourth Congress Copenhagen. June, 1963, 321—327. — 5. Brussatis F.: Pojazdy motorowe i kręgosłup. Ekspres Informacyjny „Roche”, nr 8, 1969, 57—61. — 6. Magora A.: Investigation of the relation between Iow back pain and occupation. Scand. J. Med. Rehab. Med., 6, 81—88, 1974. — 7. Nachemson A.: The influence of spinał movements on the lumbar intradiscal pressure and on the tensile stresses in the annulus fibrosus. Acta Orthop. Scand., 33, 183—207, 1963. — 8. Nachemson A., Morris J. U.: In vivo measure-ments of intradiscal pressure. J. Bonę It Surg., 46 A, 1077—1092, 1964. — 9. Pedersen O. F„ Petersen R. and Stalieldt E. S.: Back pain and isometric back muscle strength of workers in a danish factory. Scand. J. Rehab. Med., 7, 125—128, 1975. — 10. Ring L.: Industry: The role of physiotherapy in the prevention of industrial accidents World Confederation for Physical Therapy Proceedings Fifth Congress Melbourne. May 1967.
II. Rosę D. L.: The Decompensated Back. Arch. Phys. Med. Rehab. Vol., 56, Feb. 1975, 51—58. — 12. Sundąuist G.: On ergonomics: Phophylaxis in industry. World Confederation for Physical Therapy Proceedings Fourth Congress Copenhagen, June 1963, 328— —333. — 13. Thevenoz Fr.: A propos de la prophylaxie des discopathies. Documenta Geigy Folia Rheumatologica 1976. Ciba Geigry Lim. Basie. — 14. Tvedt B.: A survey on the freąuency and prevention of complaints due to occupational strain of Norwegian Farm and Forestry Workers. World Confederation for Physical Therapy. Proceedings Fourth Congress. Copenhagen, June 1963, 311—320.